Book 12 Chapter 312 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | sa mokṣam anucintyaiva śukaḥ pitaram abhyagāt
prāhābhivādya ca guruṃ śreyorthī vinayānvitaḥ |
2 | mokṣadharmeṣu kuśalo bhagavān prabravītu me
yathā me manasaḥ śāntiḥ paramā saṃbhavet prabho |
3 | śrutvā putrasya vacanaṃ paramarṣir uvāca tam
adhīṣva putra mokṣaṃ vai dharmāṃś ca vividhān api |
4 | pitur niyogāj jagrāha śuko brahmavidāṃ varaḥ
yogaśāstraṃ ca nikhilaṃ kāpilaṃ caiva bhārata |
5 | sa taṃ brāhmyā śriyā yuktaṃ brahmatulyaparākramam
mene putraṃ yadā vyāso mokṣavidyāviśāradam |
6 | uvāca gaccheti tadā janakaṃ mithileśvaram
sa te vakṣyati mokṣārthaṃ nikhilena viśeṣataḥ |
7 | pitur niyogād agaman maithilaṃ janakaṃ nṛpam
praṣṭuṃ dharmasya niṣṭhāṃ vai mokṣasya ca parāyaṇam |
8 | uktaś ca mānuṣeṇa tvaṃ pathā gacchety avismitaḥ
na prabhāveṇa gantavyam antarikṣacareṇa vai |
9 | ārjaveṇaiva gantavyaṃ na sukhānveṣiṇā pathā
nānveṣṭavyā viśeṣās tu viśeṣā hi prasaṅginaḥ |
10 | ahaṃkāro na kartavyo yājye tasmin narādhipe
sthātavyaṃ ca vaśe tasya sa te chetsyati saṃśayam |
11 | sa dharmakuśalo rājā mokṣaśāstraviśāradaḥ
yājyo mama sa yad brūyāt tat kāryam aviśaṅkayā |
12 | evam uktaḥ sa dharmātmā jagāma mithilāṃ muniḥ
padbhyāṃ śakto 'ntarikṣeṇa krāntuṃ bhūmiṃ sasāgarām |
13 | sa girīṃś cāpy atikramya nadīs tīrtvā sarāṃsi ca
bahuvyālamṛgākīrṇā vividhāś cāṭavīs tathā |
14 | meror hareś ca dve varṣe varṣaṃ haimavataṃ tathā
krameṇaiva vyatikramya bhārataṃ varṣam āsadat |
15 | sa deśān vividhān paśyaṃś cīnahūṇaniṣevitān
āryāvartam imaṃ deśam ājagāma mahāmuniḥ |
16 | pitur vacanam ājñāya tam evārthaṃ vicintayan
adhvānaṃ so 'ticakrāma khe 'caraḥ khe carann iva |
17 | pattanāni ca ramyāṇi sphītāni nagarāṇi ca
ratnāni ca vicitrāṇi śukaḥ paśyan na paśyati |
18 | udyānāni ca ramyāṇi tathaivāyatanāni ca
puṇyāni caiva tīrthāni so 'tikramya tathādhvanaḥ |
19 | so 'cireṇaiva kālena videhān āsasāda ha
rakṣitān dharmarājena janakena mahātmanā |
20 | tatra grāmān bahūn paśyan bahvannarasabhojanān
pallīghoṣān samṛddhāṃś ca bahugokulasaṃkulān |
21 | sphītāṃś ca śāliyavasair haṃsasārasasevitān
padminībhiś ca śataśaḥ śrīmatībhir alaṃkṛtān |
22 | sa videhān atikramya samṛddhajanasevitān
mithilopavanaṃ ramyam āsasāda maharddhimat |
23 | hastyaśvarathasaṃkīrṇaṃ naranārīsamākulam
paśyann apaśyann iva tat samatikrāmad acyutaḥ |
24 | manasā taṃ vahan bhāraṃ tam evārthaṃ vicintayan
ātmārāmaḥ prasannātmā mithilām āsasāda ha |
25 | tasyā dvāraṃ samāsādya dvārapālair nivāritaḥ
sthito dhyānaparo mukto viditaḥ praviveśa ha |
26 | sa rājamārgam āsādya samṛddhajanasaṃkulam
pārthivakṣayam āsādya niḥśaṅkaḥ praviveśa ha |
27 | tatrāpi dvārapālās tam ugravāco nyaṣedhayan
tathaiva ca śukas tatra nirmanyuḥ samatiṣṭhata |
28 | na cātapādhvasaṃtaptaḥ kṣutpipāsāśramānvitaḥ
pratāmyati glāyati vā nāpaiti ca tathātapāt |
29 | teṣāṃ tu dvārapālānām ekaḥ śokasamanvitaḥ
madhyaṃgatam ivādityaṃ dṛṣṭvā śukam avasthitam |
30 | pūjayitvā yathānyāyam abhivādya kṛtāñjaliḥ
prāveśayat tataḥ kakṣyāṃ dvitīyāṃ rājaveśmanaḥ |
31 | tatrāsīnaḥ śukas tāta mokṣam evānucintayan
chāyāyām ātape caiva samadarśī mahādyutiḥ |
32 | taṃ muhūrtād ivāgamya rājño mantrī kṛtāñjaliḥ
prāveśayat tataḥ kakṣyāṃ tṛtīyāṃ rājaveśmanaḥ |
33 | tatrāntaḥpurasaṃbaddhaṃ mahac caitrarathopamam
suvibhaktajalākrīḍaṃ ramyaṃ puṣpitapādapam |
34 | tad darśayitvā sa śukaṃ mantrī kānanam uttamam
arham āsanam ādiśya niścakrāma tataḥ punaḥ |
35 | taṃ cāruveṣāḥ suśroṇyas taruṇyaḥ priyadarśanāḥ
sūkṣmaraktāmbaradharās taptakāñcanabhūṣaṇāḥ |
36 | saṃlāpollāpakuśalā nṛttagītaviśāradāḥ
smitapūrvābhibhāṣiṇyo rūpeṇāpsarasāṃ samāḥ |
37 | kāmopacārakuśalā bhāvajñāḥ sarvakovidāḥ
paraṃ pañcāśato nāryo vāramukhyāḥ samādravan |
38 | pādyādīni pratigrāhya pūjayā parayārcya ca
deśakālopapannena sādhvannenāpy atarpayan |
39 | tasya bhuktavatas tāta tad antaḥpurakānanam
suramyaṃ darśayām āsur ekaikaśyena bhārata |
40 | krīḍantyaś ca hasantyaś ca gāyantyaś caiva tāḥ śukam
udārasattvaṃ sattvajñāḥ sarvāḥ paryacaraṃs tadā |
41 | āraṇeyas tu śuddhātmā trisaṃdehas trikarmakṛt
vaśyendriyo jitakrodho na hṛṣyati na kupyati |
42 | tasmai śayyāsanaṃ divyaṃ varārhaṃ ratnabhūṣitam
spardhyāstaraṇasaṃstīrṇaṃ dadus tāḥ paramastriyaḥ |
43 | pādaśaucaṃ tu kṛtvaiva śukaḥ saṃdhyām upāsya ca
niṣasādāsane puṇye tam evārthaṃ vicintayan |
44 | pūrvarātre tu tatrāsau bhūtvā dhyānaparāyaṇaḥ
madhyarātre yathānyāyaṃ nidrām āhārayat prabhuḥ |
45 | tato muhūrtād utthāya kṛtvā śaucam anantaram
strībhiḥ parivṛto dhīmān dhyānam evānvapadyata |
46 | anena vidhinā kārṣṇis tad ahaḥśeṣam acyutaḥ
tāṃ ca rātriṃ nṛpakule vartayām āsa bhārata |