Book 12 Chapter 297 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | mṛgayāṃ vicaran kaś cid vijane janakātmajaḥ
vane dadarśa viprendram ṛṣiṃ vaṃśadharaṃ bhṛgoḥ |
2 | tam āsīnam upāsīnaḥ praṇamya śirasā munim
paścād anumatas tena papraccha vasumān idam |
3 | bhagavan kim idaṃ śreyaḥ pretya vāpīha vā bhavet
puruṣasyādhruve dehe kāmasya vaśavartinaḥ |
4 | satkṛtya paripṛṣṭaḥ san sumahātmā mahātapāḥ
nijagāda tatas tasmai śreyaskaram idaṃ vacaḥ |
5 | manaso 'pratikūlāni pretya ceha ca vāñchasi
bhūtānāṃ pratikūlebhyo nivartasva yatendriyaḥ |
6 | dharmaḥ satāṃ hitaḥ puṃsāṃ dharmaś caivāśrayaḥ satām
dharmāl lokās trayas tāta pravṛttāḥ sacarācarāḥ |
7 | svādukāmuka kāmānāṃ vaitṛṣṇyaṃ kiṃ na gacchasi
madhu paśyasi durbuddhe prapātaṃ nānupaśyasi |
8 | yathā jñāne paricayaḥ kartavyas tatphalārthinā
tathā dharme paricayaḥ kartavyas tatphalārthinā |
9 | asatā dharmakāmena viśuddhaṃ karma duṣkaram
satā tu dharmakāmena sukaraṃ karma duṣkaram |
10 | vane grāmyasukhācāro yathā grāmyas tathaiva saḥ
grāme vanasukhācāro yathā vanacaras tathā |
11 | manovākkarmake dharme kuru śraddhāṃ samāhitaḥ
nivṛttau vā pravṛttau vā saṃpradhārya guṇāguṇān |
12 | nityaṃ ca bahu dātavyaṃ sādhubhyaś cānasūyatā
prārthitaṃ vrataśaucābhyāṃ satkṛtaṃ deśakālayoḥ |
13 | śubhena vidhinā labdham arhāya pratipādayet
krodham utsṛjya dattvā ca nānutapyen na kīrtayet |
14 | anṛśaṃsaḥ śucir dāntaḥ satyavāg ārjave sthitaḥ
yonikarmaviśuddhaś ca pātraṃ syād vedavid dvijaḥ |
15 | satkṛtā caikapatnī ca jātyā yonir iheṣyate
ṛgyajuḥsāmago vidvān ṣaṭkarmā pātram ucyate |
16 | sa eva dharmaḥ so 'dharmas taṃ taṃ pratinaraṃ bhavet
pātrakarmaviśeṣeṇa deśakālāv avekṣya ca |
17 | līlayālpaṃ yathā gātrāt pramṛjyād rajasaḥ pumān
bahuyatnena mahatā pāpanirharaṇaṃ tathā |
18 | viriktasya yathā samyag ghṛtaṃ bhavati bheṣajam
tathā nirhṛtadoṣasya pretyadharmaḥ sukhāvahaḥ |
19 | mānasaṃ sarvabhūteṣu vartate vai śubhāśubhe
aśubhebhyaḥ samākṣipya śubheṣv evāvatārayet |
20 | sarvaṃ sarveṇa sarvatra kriyamāṇaṃ ca pūjaya
svadharme yatra rāgas te kāmaṃ dharmo vidhīyatām |
21 | adhṛtātman dhṛtau tiṣṭha durbuddhe buddhimān bhava
apraśānta praśāmya tvam aprājña prājñavac cara |
22 | tejasā śakyate prāptum upāyasahacāriṇā
iha ca pretya ca śreyas tasya mūlaṃ dhṛtiḥ parā |
23 | rājarṣir adhṛtiḥ svargāt patito hi mahābhiṣaḥ
yayātiḥ kṣīṇapuṇyaś ca dhṛtyā lokān avāptavān |
24 | tapasvināṃ dharmavatāṃ viduṣāṃ copasevanāt
prāpsyase vipulāṃ buddhiṃ tathā śreyo 'bhipatsyase |
25 | sa tu svabhāvasaṃpannas tac chrutvā munibhāṣitam
vinivartya manaḥ kāmād dharme buddhiṃ cakāra ha |