Book 12 Chapter 285
1	janaka uvāca
1	varṇo viśeṣavarṇānāṃ maharṣe kena jāyate etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ tad brūhi vadatāṃ vara
2	yad etaj jāyate 'patyaṃ sa evāyam iti śrutiḥ kathaṃ brāhmaṇato jāto viśeṣagrahaṇaṃ gataḥ
3	parāśara uvāca
3	evam etan mahārāja yena jātaḥ sa eva saḥ tapasas tv apakarṣeṇa jātigrahaṇatāṃ gataḥ
4	sukṣetrāc ca subījāc ca puṇyo bhavati saṃbhavaḥ ato 'nyatarato hīnād avaro nāma jāyate
5	vaktrād bhujābhyām ūrubhyāṃ padbhyāṃ caivātha jajñire sṛjataḥ prajāpater lokān iti dharmavido viduḥ
6	mukhajā brāhmaṇās tāta bāhujāḥ kṣatrabandhavaḥ ūrujā dhanino rājan pādajāḥ paricārakāḥ
7	caturṇām eva varṇānām āgamaḥ puruṣarṣabha ato 'nye tv atiriktā ye te vai saṃkarajāḥ smṛtāḥ
8	kṣatrajātir athāmbaṣṭhā ugrā vaidehakās tathā śvapākāḥ pulkasāḥ stenā niṣādāḥ sūtamāgadhāḥ
9	āyogāḥ karaṇā vrātyāś caṇḍālāś ca narādhipa ete caturbhyo varṇebhyo jāyante vai parasparam
10	janaka uvāca
10	brahmaṇaikena jātānāṃ nānātvaṃ gotrataḥ katham bahūnīha hi loke vai gotrāṇi munisattama
11	yatra tatra kathaṃ jātāḥ svayoniṃ munayo gatāḥ śūdrayonau samutpannā viyonau ca tathāpare
12	parāśara uvāca
12	rājan naitad bhaved grāhyam apakṛṣṭena janmanā mahātmanāṃ samutpattis tapasā bhāvitātmanām
13	utpādya putrān munayo nṛpate yatra tatra ha svenaiva tapasā teṣām ṛṣitvaṃ vidadhuḥ punaḥ
14	pitāmahaś ca me pūrvam ṛśyaśṛṅgaś ca kāśyapaḥ vaṭas tāṇḍyaḥ kṛpaś caiva kakṣīvān kamaṭhādayaḥ
15	yavakrītaś ca nṛpate droṇaś ca vadatāṃ varaḥ āyur mataṅgo dattaś ca drupado matsya eva ca
16	ete svāṃ prakṛtiṃ prāptā vaideha tapaso 'śrayāt pratiṣṭhitā vedavido dame tapasi caiva hi
17	mūlagotrāṇi catvāri samutpannāni pārthiva aṅgirāḥ kaśyapaś caiva vasiṣṭho bhṛgur eva ca
18	karmato 'nyāni gotrāṇi samutpannāni pārthiva nāmadheyāni tapasā tāni ca grahaṇaṃ satām
19	janaka uvāca
19	viśeṣadharmān varṇānāṃ prabrūhi bhagavan mama tathā sāmānyadharmāṃś ca sarvatra kuśalo hy asi
20	parāśara uvāca
20	pratigraho yājanaṃ ca tathaivādhyāpanaṃ nṛpa viśeṣadharmo viprāṇāṃ rakṣā kṣatrasya śobhanā
21	kṛṣiś ca pāśupālyaṃ ca vāṇijyaṃ ca viśām api dvijānāṃ paricaryā ca śūdrakarma narādhipa
22	viśeṣadharmā nṛpate varṇānāṃ parikīrtitāḥ dharmān sādhāraṇāṃs tāta vistareṇa śṛṇuṣva me
23	ānṛśaṃsyam ahiṃsā cāpramādaḥ saṃvibhāgitā śrāddhakarmātitheyaṃ ca satyam akrodha eva ca
24	sveṣu dāreṣu saṃtoṣaḥ śaucaṃ nityānasūyatā ātmajñānaṃ titikṣā ca dharmāḥ sādhāraṇā nṛpa
25	brāhmaṇāḥ kṣatriyā vaiśyās trayo varṇā dvijātayaḥ atra teṣām adhīkāro dharmeṣu dvipadāṃ vara
26	vikarmāvasthitā varṇāḥ patanti nṛpate trayaḥ unnamanti yathāsantam āśrityeha svakarmasu
27	na cāpi śūdraḥ patatīti niścayo; na cāpi saṃskāram ihārhatīti vā śrutipravṛttaṃ na ca dharmam āpnute; na cāsya dharme pratiṣedhanaṃ kṛtam
28	vaidehakaṃ śūdram udāharanti; dvijā mahārāja śrutopapannāḥ ahaṃ hi paśyāmi narendra devaṃ; viśvasya viṣṇuṃ jagataḥ pradhānam
29	satāṃ vṛttam anuṣṭhāya nihīnā ujjihīrṣavaḥ mantravarjaṃ na duṣyanti kurvāṇāḥ pauṣṭikīḥ kriyāḥ
30	yathā yathā hi sadvṛttam ālambantītare janāḥ tathā tathā sukhaṃ prāpya pretya ceha ca śerate
31	janaka uvāca
31	kiṃ karma dūṣayaty enam atha jātir mahāmune saṃdeho me samutpannas tan me vyākhyātum arhasi
32	parāśara uvāca
32	asaṃśayaṃ mahārāja ubhayaṃ doṣakārakam karma caiva hi jātiś ca viśeṣaṃ tu niśāmaya
33	jātyā ca karmaṇā caiva duṣṭaṃ karma niṣevate jātyā duṣṭaś ca yaḥ pāpaṃ na karoti sa pūruṣaḥ
34	jātyā pradhānaṃ puruṣaṃ kurvāṇaṃ karma dhikkṛtam karma tad dūṣayaty enaṃ tasmāt karma naśobhanam
35	janaka uvāca
35	kāni karmāṇi dharmyāṇi loke 'smin dvijasattama na hiṃsantīha bhūtāni kriyamāṇāni sarvadā
36	parāśara uvāca
36	śṛṇu me 'tra mahārāja yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi yāni karmāṇy ahiṃsrāṇi naraṃ trāyanti sarvadā
37	saṃnyasyāgnīn upāsīnāḥ paśyanti vigatajvarāḥ naiḥśreyasaṃ dharmapathaṃ samāruhya yathākramam
38	praśritā vinayopetā damanityāḥ susaṃśitāḥ prayānti sthānam ajaraṃ sarvakarmavivarjitāḥ
39	sarve varṇā dharmakāryāṇi samyak; kṛtvā rājan satyavākyāni coktvā tyaktvādharmaṃ dāruṇaṃ jīvaloke; yānti svargaṃ nātra kāryo vicāraḥ