Book 12 Chapter 280 | |
1 | parāśara uvāca |
1 | manoratharathaṃ prāpya indriyārthahayaṃ naraḥ
raśmibhir jñānasaṃbhūtair yo gacchati sa buddhimān |
2 | sevāśritena manasā vṛttihīnasya śasyate
dvijātihastān nirvṛttā na tu tulyāt parasparam |
3 | āyur nasulabhaṃ labdhvā nāvakarṣed viśāṃ pate
utkarṣārthaṃ prayatate naraḥ puṇyena karmaṇā |
4 | varṇebhyo 'pi paribhraṣṭaḥ sa vai saṃmānam arhati
na tu yaḥ satkriyāṃ prāpya rājasaṃ karma sevate |
5 | varṇotkarṣam avāpnoti naraḥ puṇyena karmaṇā
durlabhaṃ tam alabdhā hi hanyāt pāpena karmaṇā |
6 | ajñānād dhi kṛtaṃ pāpaṃ tapasaivābhinirṇudet
pāpaṃ hi karma phalati pāpam eva svayaṃ kṛtam tasmāt pāpaṃ na seveta karma duḥkhaphalodayam |
7 | pāpānubandhaṃ yat karma yady api syān mahāphalam
na tat seveta medhāvī śuciḥ kusalilaṃ yathā |
8 | kiṃkaṣṭam anupaśyāmi phalaṃ pāpasya karmaṇaḥ
pratyāpannasya hi sato nātmā tāvad virocate |
9 | pratyāpattiś ca yasyeha bāliśasya na jāyate
tasyāpi sumahāṃs tāpaḥ prasthitasyopajāyate |
10 | viraktaṃ śodhyate vastraṃ na tu kṛṣṇopasaṃhitam
prayatnena manuṣyendra pāpam evaṃ nibodha me |
11 | svayaṃ kṛtvā tu yaḥ pāpaṃ śubham evānutiṣṭhati
prāyaścittaṃ naraḥ kartum ubhayaṃ so 'śnute pṛthak |
12 | ajñānāt tu kṛtāṃ hiṃsām ahiṃsā vyapakarṣati
brāhmaṇāḥ śāstranirdeśād ity āhur brahmavādinaḥ |
13 | tathā kāmakṛtaṃ cāsya vihiṃsaivāpakarṣati
ity āhur dharmaśāstrajñā brāhmaṇā vedapāragāḥ |
14 | ahaṃ tu tāvat paśyāmi karma yad vartate kṛtam
guṇayuktaṃ prakāśaṃ ca pāpenānupasaṃhitam |
15 | yathā sūkṣmāṇi karmāṇi phalantīha yathātatham
buddhiyuktāni tānīha kṛtāni manasā saha |
16 | bhavaty alpaphalaṃ karma sevitaṃ nityam ulbaṇam
abuddhipūrvaṃ dharmajña kṛtam ugreṇa karmaṇā |
17 | kṛtāni yāni karmāṇi daivatair munibhis tathā
nācaret tāni dharmātmā śrutvā cāpi na kutsayet |
18 | saṃcintya manasā rājan viditvā śaktim ātmanaḥ
karoti yaḥ śubhaṃ karma sa vai bhadrāṇi paśyati |
19 | nave kapāle salilaṃ saṃnyastaṃ hīyate yathā
navetare tathābhāvaṃ prāpnoti sukhabhāvitam |
20 | satoye 'nyat tu yat toyaṃ tasminn eva prasicyate
vṛddhe vṛddhim avāpnoti salile salilaṃ yathā |
21 | evaṃ karmāṇi yānīha buddhiyuktāni bhūpate
nasamānīha hīnāni tāni puṇyatamāny api |
22 |
rājñā jetavyāḥ sāyudhāś connatāś ca; samyak kartavyaṃ pālanaṃ ca prajānām
agniś ceyo bahubhiś cāpi yajñair; ante madhye vā vanam āśritya stheyam |
23 | damānvitaḥ puruṣo dharmaśīlo; bhūtāni cātmānam ivānupaśyet
garīyasaḥ pūjayed ātmaśaktyā; satyena śīlena sukhaṃ narendra |