Book 12 Chapter 272 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | aho dharmiṣṭhatā tāta vṛtrasyāmitatejasaḥ
yasya vijñānam atulaṃ viṣṇor bhaktiś ca tādṛśī |
2 | durvijñeyam idaṃ tāta viṣṇor amitatejasaḥ
kathaṃ vā rājaśārdūla padaṃ taj jñātavān asau |
3 | bhavatā kathitaṃ hy etac chraddadhe cāham acyuta
bhūyas tu me samutpannā buddhir avyaktadarśanāt |
4 | kathaṃ vinihato vṛtraḥ śakreṇa bharatarṣabha
dharmiṣṭho viṣṇubhaktaś ca tattvajñaś ca padānvaye |
5 | etan me saṃśayaṃ brūhi pṛcchato bharatarṣabha
vṛtras tu rājaśārdūla yathā śakreṇa nirjitaḥ |
6 | yathā caivābhavad yuddhaṃ tac cācakṣva pitāmaha
vistareṇa mahābāho paraṃ kautūhalaṃ hi me |
7 | bhīṣma uvāca |
7 | rathenendraḥ prayāto vai sārdhaṃ suragaṇaiḥ purā
dadarśāthāgrato vṛtraṃ viṣṭhitaṃ parvatopamam |
8 | yojanānāṃ śatāny ūrdhvaṃ pañcocchritam ariṃdama
śatāni vistareṇātha trīṇy evābhyadhikāni tu |
9 | tat prekṣya tādṛśaṃ rūpaṃ trailokyenāpi durjayam
vṛtrasya devāḥ saṃtrastā na śāntim upalebhire |
10 | śakrasya tu tadā rājann ūrustambho vyajāyata
bhayād vṛtrasya sahasā dṛṣṭvā tad rūpam uttamam |
11 | tato nādaḥ samabhavad vāditrāṇāṃ ca nisvanaḥ
devāsurāṇāṃ sarveṣāṃ tasmin yuddha upasthite |
12 | atha vṛtrasya kauravya dṛṣṭvā śakram upasthitam
na saṃbhramo na bhīḥ kā cid āsthā vā samajāyata |
13 | tataḥ samabhavad yuddhaṃ trailokyasya bhayaṃkaram
śakrasya ca surendrasya vṛtrasya ca mahātmanaḥ |
14 | asibhiḥ paṭṭiśaiḥ śūlaiḥ śaktitomaramudgaraiḥ
śilābhir vividhābhiś ca kārmukaiś ca mahāsvanaiḥ |
15 | astraiś ca vividhair divyaiḥ pāvakolkābhir eva ca
devāsurais tataḥ sainyaiḥ sarvam āsīt samākulam |
16 | pitāmahapurogāś ca sarve devagaṇās tathā
ṛṣayaś ca mahābhāgās tad yuddhaṃ draṣṭum āgaman |
17 | vimānāgryair mahārāja siddhāś ca bharatarṣabha
gandharvāś ca vimānāgryair apsarobhiḥ samāgaman |
18 | tato 'ntarikṣam āvṛtya vṛtro dharmabhṛtāṃ varaḥ
aśmavarṣeṇa devendraṃ parvatāt samavākirat |
19 | tato devagaṇāḥ kruddhāḥ sarvataḥ śastravṛṣṭibhiḥ
aśmavarṣam apohanta vṛtrapreritam āhave |
20 | vṛtraś ca kuruśārdūla mahāmāyo mahābalaḥ
mohayām āsa devendraṃ māyāyuddhena sarvataḥ |
21 | tasya vṛtrārditasyātha moha āsīc chatakratoḥ
rathaṃtareṇa taṃ tatra vasiṣṭhaḥ samabodhayat |
22 | vasiṣṭha uvāca |
22 | devaśreṣṭho 'si devendra surārivinibarhaṇa
trailokyabalasaṃyuktaḥ kasmāc chakra viṣīdasi |
23 | eṣa brahmā ca viṣṇuś ca śivaś caiva jagatprabhuḥ
somaś ca bhagavān devaḥ sarve ca paramarṣayaḥ |
24 | mā kārṣīḥ kaśmalaṃ śakra kaś cid evetaro yathā
āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā jahi śatruṃ sureśvara |
25 | eṣa lokagurus tryakṣaḥ sarvalokanamaskṛtaḥ
nirīkṣate tvāṃ bhagavāṃs tyaja mohaṃ sureśvara |
26 | ete brahmarṣayaś caiva bṛhaspatipurogamāḥ
stavena śakra divyena stuvanti tvāṃ jayāya vai |
27 | bhīṣma uvāca |
27 | evaṃ saṃbodhyamānasya vasiṣṭhena mahātmanā
atīva vāsavasyāsīd balam uttamatejasaḥ |
28 | tato buddhim upāgamya bhagavān pākaśāsanaḥ
yogena mahatā yuktas tāṃ māyāṃ vyapakarṣata |
29 | tato 'ṅgiraḥsutaḥ śrīmāṃs te caiva paramarṣayaḥ
dṛṣṭvā vṛtrasya vikrāntam upagamya maheśvaram ūcur vṛtravināśārthaṃ lokānāṃ hitakāmyayā |
30 | tato bhagavatas tejo jvaro bhūtvā jagatpateḥ
samāviśan mahāraudraṃ vṛtraṃ daityavaraṃ tadā |
31 | viṣṇuś ca bhagavān devaḥ sarvalokābhipūjitaḥ
aindraṃ samāviśad vajraṃ lokasaṃrakṣaṇe rataḥ |
32 | tato bṛhaspatir dhīmān upāgamya śatakratum
vasiṣṭhaś ca mahātejāḥ sarve ca paramarṣayaḥ |
33 | te samāsādya varadaṃ vāsavaṃ lokapūjitam
ūcur ekāgramanaso jahi vṛtram iti prabho |
34 | maheśvara uvāca |
34 | eṣa vṛtro mahāñ śakra balena mahatā vṛtaḥ
viśvātmā sarvagaś caiva bahumāyaś ca viśrutaḥ |
35 | tad enam asuraśreṣṭhaṃ trailokyenāpi durjayam
jahi tvaṃ yogam āsthāya māvamaṃsthāḥ sureśvara |
36 | anena hi tapas taptaṃ balārtham amarādhipa
ṣaṣṭiṃ varṣasahasrāṇi brahmā cāsmai varaṃ dadau |
37 | mahattvaṃ yogināṃ caiva mahāmāyatvam eva ca
mahābalatvaṃ ca tathā tejaś cāgryaṃ sureśvara |
38 | etad vai māmakaṃ tejaḥ samāviśati vāsava
vṛtram enaṃ tvam apy evaṃ jahi vajreṇa dānavam |
39 | śakra uvāca |
39 | bhagavaṃs tvatprasādena ditijaṃ sudurāsadam
vajreṇa nihaniṣyāmi paśyatas te surarṣabha |
40 | bhīṣma uvāca |
40 | āviśyamāne daitye tu jvareṇātha mahāsure
devatānām ṛṣīṇāṃ ca harṣān nādo mahān abhūt |
41 | tato dundubhayaś caiva śaṅkhāś ca sumahāsvanāḥ
murajā ḍiṇḍimāś caiva prāvādyanta sahasraśaḥ |
42 | asurāṇāṃ tu sarveṣāṃ smṛtilopo 'bhavan mahān
prajñānāśaś ca balavān kṣaṇena samapadyata |
43 | tam āviṣṭam atho jñātvā ṛṣayo devatās tathā
stuvantaḥ śakram īśānaṃ tathā prācodayann api |
44 | rathasthasya hi śakrasya yuddhakāle mahātmanaḥ
ṛṣibhiḥ stūyamānasya rūpam āsīt sudurdṛśam |