Book 12 Chapter 265 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | kathaṃ bhavati pāpātmā kathaṃ dharmaṃ karoti vā
kena nirvedam ādatte mokṣaṃ vā kena gacchati |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | viditāḥ sarvadharmās te sthityartham anupṛcchasi
śṛṇu mokṣaṃ sanirvedaṃ pāpaṃ dharmaṃ ca mūlataḥ |
3 | vijñānārthaṃ hi pañcānām icchā pūrvaṃ pravartate
prāpya tāñ jāyate kāmo dveṣo vā bharatarṣabha |
4 | tatas tadarthaṃ yatate karma cārabhate punaḥ
iṣṭānāṃ rūpagandhānām abhyāsaṃ ca cikīrṣati |
5 | tato rāgaḥ prabhavati dveṣaś ca tadanantaram
tato lobhaḥ prabhavati mohaś ca tadanantaram |
6 | lobhamohābhibhūtasya rāgadveṣānvitasya ca
na dharme jāyate buddhir vyājād dharmaṃ karoti ca |
7 | vyājena carato dharmam arthavyājo 'pi rocate
vyājena sidhyamāneṣu dhaneṣu kurunandana |
8 | tatraiva kurute buddhiṃ tataḥ pāpaṃ cikīrṣati
suhṛdbhir vāryamāṇo 'pi paṇḍitaiś cāpi bhārata |
9 | uttaraṃ nyāyasaṃbaddhaṃ bravīti vidhiyojitam
adharmas trividhas tasya vardhate rāgamohajaḥ |
10 | pāpaṃ cintayate caiva prabravīti karoti ca
tasyādharmapravṛttasya doṣān paśyanti sādhavaḥ |
11 | ekaśīlāś ca mitratvaṃ bhajante pāpakarmiṇaḥ
sa neha sukham āpnoti kuta eva paratra vai |
12 | evaṃ bhavati pāpātmā dharmātmānaṃ tu me śṛṇu
yathā kuśaladharmā sa kuśalaṃ pratipadyate |
13 | ya etān prajñayā doṣān pūrvam evānupaśyati
kuśalaḥ sukhaduḥkhānāṃ sādhūṃś cāpy upasevate |
14 | tasya sādhusamācārād abhyāsāc caiva vardhate
prajñā dharme ca ramate dharmaṃ caivopajīvati |
15 | so 'tha dharmād avāpteṣu dhaneṣu kurute manaḥ
tasyaiva siñcate mūlaṃ guṇān paśyati yatra vai |
16 | dharmātmā bhavati hy evaṃ mitraṃ ca labhate śubham
sa mitradhanalābhāt tu pretya ceha ca nandati |
17 | śabde sparśe tathā rūpe rase gandhe ca bhārata
prabhutvaṃ labhate jantur dharmasyaitat phalaṃ viduḥ |
18 | sa dharmasya phalaṃ labdhvā na tṛpyati yudhiṣṭhira
atṛpyamāṇo nirvedam ādatte jñānacakṣuṣā |
19 | prajñācakṣur yadā kāme doṣam evānupaśyati
virajyate tadā kāmān na ca dharmaṃ vimuñcati |
20 | sarvatyāge ca yatate dṛṣṭvā lokaṃ kṣayātmakam
tato mokṣāya yatate nānupāyād upāyataḥ |
21 | śanair nirvedam ādatte pāpaṃ karma jahāti ca
dharmātmā caiva bhavati mokṣaṃ ca labhate param |
22 | etat te kathitaṃ tāta yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi
pāpaṃ dharmaṃ tathā mokṣaṃ nirvedaṃ caiva bhārata |
23 | tasmād dharme pravartethāḥ sarvāvasthaṃ yudhiṣṭhira
dharme sthitānāṃ kaunteya siddhir bhavati śāśvatī |