 | Book 12 Chapter 253
|
| 1 | bhīṣma uvāca
|
| 1 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
tulādhārasya vākyāni dharme jājalinā saha
|
| 2 | vane vanacaraḥ kaś cij jājalir nāma vai dvijaḥ
sāgaroddeśam āgamya tapas tepe mahātapāḥ
|
| 3 | niyato niyatāhāraś cīrājinajaṭādharaḥ
malapaṅkadharo dhīmān bahūn varṣagaṇān muniḥ
|
| 4 | sa kadā cin mahātejā jalavāso mahīpate
cacāra lokān viprarṣiḥ prekṣamāṇo manojavaḥ
|
| 5 | sa cintayām āsa munir jalamadhye kadā cana
viprekṣya sāgarāntāṃ vai mahīṃ savanakānanām
|
| 6 | na mayā sadṛśo 'stīha loke sthāvarajaṅgame
apsu vaihāyasaṃ gacchen mayā yo 'nyaḥ saheti vai
|
| 7 | sa dṛśyamāno rakṣobhir jalamadhye 'vadat tataḥ
abruvaṃś ca piśācās taṃ naivaṃ tvaṃ vaktum arhasi
|
| 8 | tulādhāro vaṇigdharmā vārāṇasyāṃ mahāyaśāḥ
so 'py evaṃ nārhate vaktuṃ yathā tvaṃ dvijasattama
|
| 9 | ity ukto jājalir bhūtaiḥ pratyuvāca mahātapāḥ
paśyeyaṃ tam ahaṃ prājñaṃ tulādhāraṃ yaśasvinam
|
| 10 | iti bruvāṇaṃ tam ṛṣiṃ rakṣāṃsy uddhṛtya sāgarāt
abruvan gaccha panthānam āsthāyemaṃ dvijottama
|
| 11 | ity ukto jājalir bhūtair jagāma vimanās tadā
vārāṇasyāṃ tulādhāraṃ samāsādyābravīd vacaḥ
|
| 12 | yudhiṣṭhira uvāca
|
| 12 | kiṃ kṛtaṃ sukṛtaṃ karma tāta jājalinā purā
yena siddhiṃ parāṃ prāptas tan no vyākhyātum arhasi
|
| 13 | bhīṣma uvāca
|
| 13 | atīva tapasā yukto ghoreṇa sa babhūva ha
nadyupasparśanarataḥ sāyaṃ prātar mahātapāḥ
|
| 14 | agnīn paricaran samyak svādhyāyaparamo dvijaḥ
vānaprasthavidhānajño jājalir jvalitaḥ śriyā
|
| 15 | satye tapasi tiṣṭhan sa na ca dharmam avaikṣata
varṣāsv ākāśaśāyī sa hemante jalasaṃśrayaḥ
|
| 16 | vatātapasaho grīṣme na ca dharmam avindata
duḥkhaśayyāś ca vividhā bhūmau ca parivartanam
|
| 17 | tataḥ kadā cit sa munir varṣāsv ākāśam āsthitaḥ
antarikṣāj jalaṃ mūrdhnā pratyagṛhṇān muhur muhuḥ
|
| 18 | atha tasya jaṭāḥ klinnā babhūvur grathitāḥ prabho
araṇyagamanān nityaṃ malino malasaṃyutāḥ
|
| 19 | sa kadā cin nirāhāro vāyubhakṣo mahātapāḥ
tasthau kāṣṭhavad avyagro na cacāla ca karhi cit
|
| 20 | tasya sma sthāṇubhūtasya nirviceṣṭasya bhārata
kuliṅgaśakunau rājan nīḍaṃ śirasi cakratuḥ
|
| 21 | sa tau dayāvān viprarṣir upapraikṣata dampatī
kurvāṇaṃ nīḍakaṃ tatra jaṭāsu tṛṇatantubhiḥ
|
| 22 | yadā sa na calaty eva sthāṇubhūto mahātapāḥ
tatas tau pariviśvastau sukhaṃ tatroṣatus tadā
|
| 23 | atītāsv atha varṣāsu śaratkāla upasthite
prājāpatyena vidhinā viśvāsāt kāmamohitau
|
| 24 | tatrāpātayatāṃ rājañ śirasy aṇḍāni khecarau
tāny abudhyata tejasvī sa vipraḥ saṃśitavrataḥ
|
| 25 | buddhvā ca sa mahātejā na cacālaiva jājaliḥ
dharme dhṛtamanā nityaṃ nādharmaṃ sa tv arocayat
|
| 26 | ahany ahani cāgamya tatas tau tasya mūrdhani
āśvāsitau vai vasataḥ saṃprahṛṣṭau tadā vibho
|
| 27 | aṇḍebhyas tv atha puṣṭebhyaḥ prajāyanta śakuntakāḥ
vyavardhanta ca tatraiva na cākampata jājaliḥ
|
| 28 | sa rakṣamāṇas tv aṇḍāni kuliṅgānāṃ yatavrataḥ
tathaiva tasthau dharmātmā nirviceṣṭaḥ samāhitaḥ
|
| 29 | tatas tu kālasamaye babhūvus te 'tha pakṣiṇaḥ
bubudhe tāṃś ca sa munir jātapakṣāñ śakuntakān
|
| 30 | tataḥ kadā cit tāṃs tatra paśyan pakṣīn yatavrataḥ
babhūva paramaprītas tadā matimatāṃ varaḥ
|
| 31 | tathā tān abhisaṃvṛddhān dṛṣṭvā cāpnuvatāṃ mudam
śakunau nirbhayau tatra ūṣatuś cātmajaiḥ saha
|
| 32 | jātapakṣāṃś ca so 'paśyad uḍḍīnān punarāgatān
sāyaṃ sāyaṃ dvijān vipro na cākampata jājaliḥ
|
| 33 | kadā cit punar abhyetya punar gacchanti saṃtatam
tyaktā mātṛpitṛbhyāṃ te na cākampata jājaliḥ
|
| 34 | atha te divasaṃ cārīṃ gatvā sāyaṃ punar nṛpa
upāvartanta tatraiva nivāsārthaṃ śakuntakāḥ
|
| 35 | kadā cid divasān pañca samutpatya vihaṃgamāḥ
ṣaṣṭhe 'hani samājagmur na cākampata jājaliḥ
|
| 36 | krameṇa ca punaḥ sarve divasāni bahūny api
nopāvartanta śakunā jātaprāṇāḥ sma te yadā
|
| 37 | kadā cin māsamātreṇa samutpatya vihaṃgamāḥ
naivāgacchaṃs tato rājan prātiṣṭhata sa jājaliḥ
|
| 38 | tatas teṣu pralīneṣu jājalir jātavismayaḥ
siddho 'smīti matiṃ cakre tatas taṃ māna āviśat
|
| 39 | sa tathā nirgatān dṛṣṭvā śakuntān niyatavrataḥ
saṃbhāvitātmā saṃbhāvya bhṛśaṃ prītas tadābhavan
|
| 40 | sa nadyāṃ samupaspṛśya tarpayitvā hutāśanam
udayantam athādityam abhyagacchan mahātapāḥ
|
| 41 | saṃbhāvya caṭakān mūrdhni jājalir japatāṃ varaḥ
āsphoṭayat tadākāśe dharmaḥ prāpto mayeti vai
|
| 42 | athāntarikṣe vāg āsīt tāṃ sa śuśrāva jājaliḥ
dharmeṇa na samas tvaṃ vai tulādhārasya jājale
|
| 43 | vārāṇasyāṃ mahāprājñas tulādhāraḥ pratiṣṭhitaḥ
so 'py evaṃ nārhate vaktuṃ yathā tvaṃ bhāṣase dvija
|
| 44 | so 'marṣavaśam āpannas tulādhāradidṛkṣayā
pṛthivīm acarad rājan yatrasāyaṃgṛho muniḥ
|
| 45 | kālena mahatāgacchat sa tu vārāṇasīṃ purīm
vikrīṇantaṃ ca paṇyāni tulādhāraṃ dadarśa saḥ
|
| 46 | so 'pi dṛṣṭvaiva taṃ vipram āyāntaṃ bhāṇḍajīvanaḥ
samutthāya susaṃhṛṣṭaḥ svāgatenābhyapūjayat
|
| 47 | tulādhāra uvāca
|
| 47 | āyān evāsi vidito mama brahman na saṃśayaḥ
bravīmi yat tu vacanaṃ tac chṛṇuṣva dvijottama
|
| 48 | sāgarānūpam āśritya tapas taptaṃ tvayā mahat
na ca dharmasya saṃjñāṃ tvaṃ purā vettha kathaṃ cana
|
| 49 | tataḥ siddhasya tapasā tava vipra śakuntakāḥ
kṣipraṃ śirasy ajāyanta te ca saṃbhāvitās tvayā
|
| 50 | jātapakṣā yadā te ca gatāś cārīm itas tataḥ
manyamānas tato dharmaṃ caṭakaprabhavaṃ dvija
khe vācaṃ tvam athāśrauṣīr māṃ prati dvijasattama
|
| 51 | amarṣavaśam āpannas tataḥ prāpto bhavān iha
karavāṇi priyaṃ kiṃ te tad brūhi dvijasattama
|