Book 12 Chapter 252 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | sūkṣmaṃ sādhu samādiṣṭaṃ bhavatā dharmalakṣaṇam
pratibhā tv asti me kā cit tāṃ brūyām anumānataḥ |
2 | bhūyāṃso hṛdaye ye me praśnās te vyāhṛtās tvayā
imam anyaṃ pravakṣyāmi na rājan vigrahād iva |
3 | imāni hi prāpayanti sṛjanty uttārayanti ca
na dharmaḥ paripāṭhena śakyo bhārata veditum |
4 | anyo dharmaḥ samasthasya viṣamasthasya cāparaḥ
āpadas tu kathaṃ śakyāḥ paripāṭhena veditum |
5 | sadācāro mato dharmaḥ santas tv ācāralakṣaṇāḥ
sādhyāsādhyaṃ kathaṃ śakyaṃ sadācāro hy alakṣaṇam |
6 | dṛśyate dharmarūpeṇa adharmaṃ prākṛtaś caran
dharmaṃ cādharmarūpeṇa kaś cid aprākṛtaś caran |
7 | punar asya pramāṇaṃ hi nirdiṣṭaṃ śāstrakovidaiḥ
vedavādāś cānuyugaṃ hrasantīti ha naḥ śrutam |
8 | anye kṛtayuge dharmās tretāyāṃ dvāpare 'pare
anye kaliyuge dharmā yathāśaktikṛtā iva |
9 | āmnāyavacanaṃ satyam ity ayaṃ lokasaṃgrahaḥ
āmnāyebhyaḥ paraṃ vedāḥ prasṛtā viśvatomukhāḥ |
10 | te cet sarve pramāṇaṃ vai pramāṇaṃ tan na vidyate
pramāṇe cāpramāṇe ca viruddhe śāstratā kutaḥ |
11 | dharmasya hriyamāṇasya balavadbhir durātmabhiḥ
yā yā vikriyate saṃsthā tataḥ sāpi praṇaśyati |
12 | vidma caivaṃ na vā vidma śakyaṃ vā vedituṃ na vā
aṇīyān kṣuradhārāyā garīyān parvatād api |
13 | gandharvanagarākāraḥ prathamaṃ saṃpradṛśyate
anvīkṣyamāṇaḥ kavibhiḥ punar gacchaty adarśanam |
14 | nipānānīva gobhyāśe kṣetre kulyeva bhārata
smṛto 'pi śāśvato dharmo viprahīṇo na dṛśyate |
15 | kāmād anye kṣayād anye kāraṇair aparais tathā
asanto hi vṛthācāraṃ bhajante bahavo 'pare |
16 | dharmo bhavati sa kṣipraṃ vilīnas tv eva sādhuṣu
anye tān āhur unmattān api cāvahasanty uta |
17 | mahājanā hy upāvṛttā rājadharmaṃ samāśritāḥ
na hi sarvahitaḥ kaś cid ācāraḥ saṃpradṛśyate |
18 | tenaivānyaḥ prabhavati so 'paraṃ bādhate punaḥ
dṛśyate caiva sa punas tulyarūpo yadṛcchayā |
19 | yenaivānyaḥ prabhavati so 'parān api bādhate
ācārāṇām anaikāgryaṃ sarveṣām eva lakṣayet |
20 | cirābhipannaḥ kavibhiḥ pūrvaṃ dharma udāhṛtaḥ
tenācāreṇa pūrveṇa saṃsthā bhavati śāśvatī |