Book 12 Chapter 247 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | bhūtānāṃ guṇasaṃkhyānaṃ bhūyaḥ putra niśāmaya
dvaipāyanamukhād bhraṣṭaṃ ślāghayā parayānagha |
2 | dīptānalanibhaḥ prāha bhagavān dhūmravarcase
tato 'ham api vakṣyāmi bhūyaḥ putra nidarśanam |
3 | bhūmeḥ sthairyaṃ pṛthutvaṃ ca kāṭhinyaṃ prasavātmatā
gandho gurutvaṃ śaktiś ca saṃghātaḥ sthāpanā dhṛtiḥ |
4 | apāṃ śaityaṃ rasaḥ kledo dravatvaṃ snehasaumyatā
jihvā viṣyandinī caiva bhaumāpyāsravaṇaṃ tathā |
5 | agner durdharṣatā tejas tāpaḥ pākaḥ prakāśanam
śaucaṃ rāgo laghus taikṣṇyaṃ daśamaṃ cordhvabhāgitā |
6 | vāyor aniyamaḥ sparśo vādasthānaṃ svatantratā
balaṃ śaighryaṃ ca mohaś ca ceṣṭā karmakṛtā bhavaḥ |
7 | ākāśasya guṇaḥ śabdo vyāpitvaṃ chidratāpi ca
anāśrayam anālambam avyaktam avikāritā |
8 | apratīghātatā caiva bhūtatvaṃ vikṛtāni ca
guṇāḥ pañcāśataṃ proktāḥ pañcabhūtātmabhāvitāḥ |
9 | calopapattir vyaktiś ca visargaḥ kalpanā kṣamā
sad asac cāśutā caiva manaso nava vai guṇāḥ |
10 | iṣṭāniṣṭavikalpaś ca vyavasāyaḥ samādhitā
saṃśayaḥ pratipattiś ca buddhau pañceha ye guṇāḥ |
11 | yudhiṣṭhira uvāca |
11 | kathaṃ pañcaguṇā buddhiḥ kathaṃ pañcendriyā guṇāḥ
etan me sarvam ācakṣva sūkṣmajñānaṃ pitāmaha |
12 | bhīṣma uvāca |
12 | āhuḥ ṣaṣṭiṃ bhūtaguṇān vai; bhūtaviśiṣṭā nityaviṣaktāḥ
bhūtaviṣaktāś cākṣarasṛṣṭāḥ; putra na nityaṃ tad iha vadanti |
13 | tat putra cintākalitaṃ yad uktam; anāgataṃ vai tava saṃpratīha
bhūtārthatattvaṃ tad avāpya sarvaṃ; bhūtaprabhāvād bhava śāntabuddhiḥ |