Book 12 Chapter 234 | |
1 | śuka uvāca |
1 | kṣarāt prabhṛti yaḥ sargaḥ saguṇānīndriyāṇi ca
buddhyaiśvaryābhisargārthaṃ yad dhyānaṃ cātmanaḥ śubham |
2 | bhūya eva tu loke 'smin sadvṛttiṃ vṛttihaitukīm
yayā santaḥ pravartante tad icchāmy anuvarṇitam |
3 | vede vacanam uktaṃ tu kuru karma tyajeti ca
katham etad vijānīyāṃ tac ca vyākhyātum arhasi |
4 | lokavṛttāntatattvajñaḥ pūto 'haṃ guruśāsanāt
kṛtvā buddhiṃ viyuktātmā tyakṣyāmy ātmānam avyathaḥ |
5 | vyāsa uvāca |
5 | yaiṣā vai vihitā vṛttiḥ purastād brahmaṇā svayam
eṣā pūrvataraiḥ sadbhir ācīrṇā paramarṣibhiḥ |
6 | brahmacaryeṇa vai lokāñ jayanti paramarṣayaḥ
ātmanaś ca hṛdi śreyas tv anviccha manasātmani |
7 | vane mūlaphalāśī ca tapyan suvipulaṃ tapaḥ
puṇyāyatanacārī ca bhūtānām avihiṃsakaḥ |
8 | vidhūme sannamusale vānaprasthapratiśraye
kāle prāpte caran bhaikṣaṃ kalpate brahmabhūyase |
9 | niḥstutir nirnamaskāraḥ parityajya śubhāśubhe
araṇye vicaraikākī yena kena cid āśitaḥ |
10 | śuka uvāca |
10 | yad idaṃ vedavacanaṃ lokavāde virudhyate
pramāṇe cāpramāṇe ca viruddhe śāstratā kutaḥ |
11 | ity etac chrotum icchāmi bhagavān prabravītu me
karmaṇām avirodhena katham etat pravartate |
12 | bhīṣma uvāca |
12 | ity uktaḥ pratyuvācedaṃ gandhavatyāḥ sutaḥ sutam
ṛṣis tat pūjayan vākyaṃ putrasyāmitatejasaḥ |
13 | gṛhastho brahmacārī ca vānaprastho 'tha bhikṣukaḥ
yathoktakāriṇaḥ sarve gacchanti paramāṃ gatim |
14 | eko ya āśramān etān anutiṣṭhed yathāvidhi
akāmadveṣasaṃyuktaḥ sa paratra mahīyate |
15 | catuṣpadī hi niḥśreṇī brahmaṇy eṣā pratiṣṭhitā
etām āśritya niḥśreṇīṃ brahmaloke mahīyate |
16 | āyuṣas tu caturbhāgaṃ brahmacāryanasūyakaḥ
gurau vā guruputre vā vased dharmārthakovidaḥ |
17 | karmātirekeṇa guror adhyetavyaṃ bubhūṣatā
dakṣiṇo nāpavādī syād āhūto gurum āśrayet |
18 | jaghanyaśāyī pūrvaṃ syād utthāyī guruveśmani
yac ca śiṣyeṇa kartavyaṃ kāryaṃ dāsena vā punaḥ |
19 | kṛtam ity eva tat sarvaṃ kṛtvā tiṣṭheta pārśvataḥ
kiṃkaraḥ sarvakārī ca sarvakarmasu kovidaḥ |
20 | śucir dakṣo guṇopeto brūyād iṣur ivātvaraḥ
cakṣuṣā gurum avyagro nirīkṣeta jitendriyaḥ |
21 | nābhuktavati cāśnīyād apītavati no pibet
na tiṣṭhati tathāsīta nāsupte prasvapeta ca |
22 | uttānābhyāṃ ca pāṇibhyāṃ pādāv asya mṛdu spṛśet
dakṣiṇaṃ dakṣiṇenaiva savyaṃ savyena pīḍayet |
23 | abhivādya guruṃ brūyād adhīṣva bhagavann iti
idaṃ kariṣye bhagavann idaṃ cāpi kṛtaṃ mayā |
24 | iti sarvam anujñāpya nivedya gurave dhanam
kuryāt kṛtvā ca tat sarvam ākhyeyaṃ gurave punaḥ |
25 | yāṃs tu gandhān rasān vāpi brahmacārī na sevate
seveta tān samāvṛtta iti dharmeṣu niścayaḥ |
26 | ye ke cid vistareṇoktā niyamā brahmacāriṇaḥ
tān sarvān anugṛhṇīyād bhavec cānapago guroḥ |
27 | sa evaṃ gurave prītim upahṛtya yathābalam
āśrameṣv āśrameṣv evaṃ śiṣyo varteta karmaṇā |
28 | vedavratopavāsena caturthe cāyuṣo gate
gurave dakṣiṇāṃ dattvā samāvarted yathāvidhi |
29 | dharmalabdhair yuto dārair agnīn utpādya dharmataḥ
dvitīyam āyuṣo bhāgaṃ gṛhamedhivratī bhavet |