Book 12 Chapter 233 | |
1 | śuka uvāca |
1 | yad idaṃ vedavacanaṃ kuru karma tyajeti ca
kāṃ diśaṃ vidyayā yānti kāṃ ca gacchanti karmaṇā |
2 | etad vai śrotum icchāmi tad bhavān prabravītu me
etat tv anyonyavairūpye vartate pratikūlataḥ |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | ity uktaḥ pratyuvācedaṃ parāśarasutaḥ sutam
karmavidyāmayāv etau vyākhyāsyāmi kṣarākṣarau |
4 | yāṃ diśaṃ vidyayā yānti yāṃ ca gacchanti karmaṇā
śṛṇuṣvaikamanāḥ putra gahvaraṃ hy etad antaram |
5 | asti dharma iti proktaṃ nāstīty atraiva yo vadet
tasya pakṣasya sadṛśam idaṃ mama bhaved atha |
6 | dvāv imāv atha panthānau yatra vedāḥ pratiṣṭhitāḥ
pravṛttilakṣaṇo dharmo nivṛttau ca subhāṣitaḥ |
7 | karmaṇā badhyate jantur vidyayā tu pramucyate
tasmāt karma na kurvanti yatayaḥ pāradarśinaḥ |
8 | karmaṇā jāyate pretya mūrtimān ṣoḍaśātmakaḥ
vidyayā jāyate nityam avyayo hy avyayātmakaḥ |
9 | karma tv eke praśaṃsanti svalpabuddhitarā narāḥ
tena te dehajālāni ramayanta upāsate |
10 | ye tu buddhiṃ parāṃ prāptā dharmanaipuṇyadarśinaḥ
na te karma praśaṃsanti kūpaṃ nadyāṃ pibann iva |
11 | karmaṇaḥ phalam āpnoti sukhaduḥkhe bhavābhavau
vidyayā tad avāpnoti yatra gatvā na śocati |
12 | yatra gatvā na mriyate yatra gatvā na jāyate
na jīryate yatra gatvā yatra gatvā na vardhate |
13 | yatra tad brahma paramam avyaktam ajaraṃ dhruvam
avyāhatam anāyāsam amṛtaṃ cāviyogi ca |
14 | dvaṃdvair yatra na bādhyante mānasena ca karmaṇā
samāḥ sarvatra maitrāś ca sarvabhūtahite ratāḥ |
15 | vidyāmayo 'nyaḥ puruṣas tāta karmamayo 'paraḥ
viddhi candramasaṃ darśe sūkṣmayā kalayā sthitam |
16 | tad etad ṛṣiṇā proktaṃ vistareṇānumīyate
navajaṃ śaśinaṃ dṛṣṭvā vakraṃ tantum ivāmbare |
17 | ekādaśavikārātmā kalāsaṃbhārasaṃbhṛtaḥ
mūrtimān iti taṃ viddhi tāta karmaguṇātmakam |
18 | devo yaḥ saṃśritas tasminn abbindur iva puṣkare
kṣetrajñaṃ taṃ vijānīyān nityaṃ tyāgajitātmakam |
19 | tamo rajaś ca sattvaṃ ca viddhi jīvaguṇān imān
jīvam ātmaguṇaṃ vidyād ātmānaṃ paramātmanaḥ |
20 | sacetanaṃ jīvaguṇaṃ vadanti; sa ceṣṭate ceṣṭayate ca sarvam
tataḥ paraṃ kṣetravido vadanti; prāvartayad yo bhuvanāni sapta |