Book 12 Chapter 230 | |
1 | vyāsa uvāca |
1 | eṣā pūrvatarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate
jñānavān eva karmāṇi kurvan sarvatra sidhyati |
2 | tatra cen na bhaved evaṃ saṃśayaḥ karmaniścaye
kiṃ nu karma svabhāvo 'yaṃ jñānaṃ karmeti vā punaḥ |
3 | tatra ceha vivitsā syāj jñānaṃ cet puruṣaṃ prati
upapattyupalabdhibhyāṃ varṇayiṣyāmi tac chṛṇu |
4 | pauruṣaṃ kāraṇaṃ ke cid āhuḥ karmasu mānavāḥ
daivam eke praśaṃsanti svabhāvaṃ cāpare janāḥ |
5 | pauruṣaṃ karma daivaṃ ca phalavṛttisvabhāvataḥ
trayam etat pṛthagbhūtam avivekaṃ tu ke cana |
6 | evam etan na cāpy evam ubhe cāpi na cāpy ubhe
karmasthā viṣamaṃ brūyuḥ sattvasthāḥ samadarśinaḥ |
7 | tretāyāṃ dvāpare caiva kalijāś ca sasaṃśayāḥ
tapasvinaḥ praśāntāś ca sattvasthāś ca kṛte yuge |
8 | apṛthagdarśinaḥ sarve ṛksāmasu yajuḥṣu ca
kāmadveṣau pṛthag dṛṣṭvā tapaḥ kṛta upāsate |
9 | tapodharmeṇa saṃyuktas taponityaḥ susaṃśitaḥ
tena sarvān avāpnoti kāmān yān manasecchati |
10 | tapasā tad avāpnoti yad bhūtvā sṛjate jagat
tadbhūtaś ca tataḥ sarvo bhūtānāṃ bhavati prabhuḥ |
11 | tad uktaṃ vedavādeṣu gahanaṃ vedadarśibhiḥ
vedānteṣu punar vyaktaṃ kramayogena lakṣyate |
12 | ārambhayajñāḥ kṣatrasya haviryajñā viśaḥ smṛtāḥ
paricārayajñāḥ śūdrāś ca japayajñā dvijātayaḥ |
13 | pariniṣṭhitakāryo hi svādhyāyena dvijo bhavet
kuryād anyan na vā kuryān maitro brāhmaṇa ucyate |
14 | tretādau sakalā vedā yajñā varṇāśramās tathā
saṃrodhād āyuṣas tv ete vyasyante dvāpare yuge |
15 | dvāpare viplavaṃ yānti vedāḥ kaliyuge tathā
dṛśyante nāpi dṛśyante kaler ante punaḥ punaḥ |
16 | utsīdanti svadharmāś ca tatrādharmeṇa pīḍitāḥ
gavāṃ bhūmeś ca ye cāpām oṣadhīnāṃ ca ye rasāḥ |
17 | adharmāntarhitā vedā vedadharmās tathāśramāḥ
vikriyante svadharmasthāḥ sthāvarāṇi carāṇi ca |
18 | yathā sarvāṇi bhūtāni vṛṣṭir bhaumāni varṣati
sṛjate sarvato 'ṅgāni tathā vedā yuge yuge |
19 | visṛtaṃ kālanānātvam anādinidhanaṃ ca yat
kīrtitaṃ tat purastān me yataḥ saṃyānti yānti ca |
20 | dhātedaṃ prabhavasthānaṃ bhūtānāṃ saṃyamo yamaḥ
svabhāvena pravartante dvaṃdvasṛṣṭāni bhūriśaḥ |
21 | sargaḥ kālo dhṛtir vedāḥ kartā kāryaṃ kriyā phalam
etat te kathitaṃ tāta yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi |