Book 12 Chapter 227 | |
1 | vyāsa uvāca |
1 | trayīvidyām avekṣeta vedeṣūktām athāṅgataḥ
ṛksāmavarṇākṣarato yajuṣo 'tharvaṇas tathā |
2 | vedavādeṣu kuśalā hy adhyātmakuśalāś ca ye
sattvavanto mahābhāgāḥ paśyanti prabhavāpyayau |
3 | evaṃ dharmeṇa varteta kriyāḥ śiṣṭavad ācaret
asaṃrodhena bhūtānāṃ vṛttiṃ lipseta vai dvijaḥ |
4 | sadbhya āgatavijñānaḥ śiṣṭaḥ śāstravicakṣaṇaḥ
svadharmeṇa kriyā loke kurvāṇaḥ satyasaṃgaraḥ |
5 | tiṣṭhaty eteṣu gṛhavān ṣaṭsu karmasu sa dvijaḥ
pañcabhiḥ satataṃ yajñaiḥ śraddadhāno yajeta ca |
6 | dhṛtimān apramattaś ca dānto dharmavid ātmavān
vītaharṣabhayakrodho brāhmaṇo nāvasīdati |
7 | dānam adhyayanaṃ yajñas tapo hrīr ārjavaṃ damaḥ
etair vardhayate tejaḥ pāpmānaṃ cāpakarṣati |
8 | dhūtapāpmā tu medhāvī laghvāhāro jitendriyaḥ
kāmakrodhau vaśe kṛtvā ninīṣed brahmaṇaḥ padam |
9 | agnīṃś ca brāhmaṇāṃś cārced devatāḥ praṇameta ca
varjayed ruṣatīṃ vācaṃ hiṃsāṃ cādharmasaṃhitām |
10 | eṣā pūrvatarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate
jñānāgamena karmāṇi kurvan karmasu sidhyati |
11 | pañcendriyajalāṃ ghorāṃ lobhakūlāṃ sudustarām
manyupaṅkām anādhṛṣyāṃ nadīṃ tarati buddhimān |
12 | kāmamanyūddhataṃ yat syān nityam atyantamohitam
mahatā vidhidṛṣṭena balenāpratighātinā svabhāvasrotasā vṛttam uhyate satataṃ jagat |
13 | kālodakena mahatā varṣāvartena saṃtatam
māsormiṇartuvegena pakṣolapatṛṇena ca |
14 | nimeṣonmeṣaphenena ahorātrajavena ca
kāmagrāheṇa ghoreṇa vedayajñaplavena ca |
15 | dharmadvīpena bhūtānāṃ cārthakāmaraveṇa ca
ṛtasopānatīreṇa vihiṃsātaruvāhinā |
16 | yugahradaughamadhyena brahmaprāyabhavena ca
dhātrā sṛṣṭāni bhūtāni kṛṣyante yamasādanam |
17 | etat prajñāmayair dhīrā nistaranti manīṣiṇaḥ
plavair aplavavanto hi kiṃ kariṣyanty acetasaḥ |
18 | upapannaṃ hi yat prājño nistaren netaro janaḥ
dūrato guṇadoṣau hi prājñaḥ sarvatra paśyati |
19 | saṃśayātmā sa kāmātmā calacitto 'lpacetanaḥ
aprājño na taraty eva yo hy āste na sa gacchati |
20 | aplavo hi mahādoṣam uhyamāno 'dhigacchati
kāmagrāhagṛhītasya jñānam apy asya na plavaḥ |
21 | tasmād unmajjanasyārthe prayateta vicakṣaṇaḥ
etad unmajjanaṃ tasya yad ayaṃ brāhmaṇo bhavet |
22 | tryavadāte kule jātas trisaṃdehas trikarmakṛt
tasmād unmajjanas tiṣṭhen nistaret prajñayā yathā |
23 | saṃskṛtasya hi dāntasya niyatasya kṛtātmanaḥ
prājñasyānantarā siddhir iha loke paratra ca |
24 | vartate teṣu gṛhavān akrudhyann anasūyakaḥ
pañcabhiḥ satataṃ yajñair vighasāśī yajeta ca |
25 | satāṃ vṛttena varteta kriyāḥ śiṣṭavad ācaret
asaṃrodhena dharmasya vṛttiṃ lipsed agarhitām |
26 | śrutivijñānatattvajñaḥ śiṣṭācāro vicakṣaṇaḥ
svadharmeṇa kriyāvāṃś ca karmaṇā so 'py asaṃkaraḥ |
27 | kriyāvāñ śraddadhānaś ca dātā prājño 'nasūyakaḥ
dharmādharmaviśeṣajñaḥ sarvaṃ tarati dustaram |
28 | dhṛtimān apramattaś ca dānto dharmavid ātmavān
vītaharṣabhayakrodho brāhmaṇo nāvasīdati |
29 | eṣā pūrvatarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate
jñānavittvena karmāṇi kurvan sarvatra sidhyati |
30 | adharmaṃ dharmakāmo hi karotīhāvicakṣaṇaḥ
dharmaṃ cādharmasaṃkāśaṃ śocann iva karoti saḥ |
31 | dharmaṃ karomīti karoty adharmam; adharmakāmaś ca karoti dharmam
ubhe bālaḥ karmaṇī na prajānan; sa jāyate mriyate cāpi dehī |