Book 12 Chapter 209 | |
1 | gurur uvāca |
1 | niṣkalmaṣaṃ brahmacaryam icchatā carituṃ sadā
nidrā sarvātmanā tyājyā svapnadoṣān avekṣatā |
2 | svapne hi rajasā dehī tamasā cābhibhūyate
dehāntaram ivāpannaś caraty apagatasmṛtiḥ |
3 | jñānābhyāsāj jāgarato jijñāsārtham anantaram
vijñānābhiniveśāt tu jāgaraty aniśaṃ sadā |
4 | atrāha ko nv ayaṃ bhāvaḥ svapne viṣayavān iva
pralīnair indriyair dehī vartate dehavān iva |
5 | atrocyate yathā hy etad veda yogeśvaro hariḥ
tathaitad upapannārthaṃ varṇayanti maharṣayaḥ |
6 | indriyāṇāṃ śramāt svapnam āhuḥ sarvagataṃ budhāḥ
manasas tu pralīnatvāt tat tad āhur nidarśanam |
7 | kāryavyāsaktamanasaḥ saṃkalpo jāgrato hy api
yadvan manorathaiśvaryaṃ svapne tadvan manogatam |
8 | saṃsārāṇām asaṃkhyānāṃ kāmātmā tad avāpnuyāt
manasy antarhitaṃ sarvaṃ veda sottamapūruṣaḥ |
9 | guṇānām api yad yat tat karma jānāty upasthitam
tat tac chaṃsanti bhūtāni mano yad bhāvitaṃ yathā |
10 | tatas tam upavartante guṇā rājasatāmasāḥ
sāttviko vā yathāyogam ānantaryaphalodayaḥ |
11 | tataḥ paśyaty asaṃbaddhān vātapittakaphottarān
rajastamobhavair bhāvais tad apy āhur duranvayam |
12 | prasannair indriyair yad yat saṃkalpayati mānasam
tat tat svapne 'py uparate manodṛṣṭir nirīkṣate |
13 | vyāpakaṃ sarvabhūteṣu vartate 'pratighaṃ manaḥ
manasy antarhitaṃ dvāraṃ deham āsthāya mānasam |
14 | yat tat sadasad avyaktaṃ svapity asmin nidarśanam
sarvabhūtātmabhūtasthaṃ tad adhyātmaguṇaṃ viduḥ |
15 | lipseta manasā yaś ca saṃkalpād aiśvaraṃ guṇam
ātmaprabhāvāt taṃ vidyāt sarvā hy ātmani devatāḥ |
16 | evaṃ hi tapasā yuktam arkavat tamasaḥ param
trailokyaprakṛtir dehī tapasā taṃ maheśvaram |
17 | tapo hy adhiṣṭhitaṃ devais tapoghnam asurais tamaḥ
etad devāsurair guptaṃ tad āhur jñānalakṣaṇam |
18 | sattvaṃ rajas tamaś ceti devāsuraguṇān viduḥ
sattvaṃ devaguṇaṃ vidyād itarāv āsurau guṇau |
19 | brahma tat paramaṃ vedyam amṛtaṃ jyotir akṣaram
ye vidur bhāvitātmānas te yānti paramāṃ gatim |
20 | hetumac chakyam ākhyātum etāvaj jñānacakṣuṣā
pratyāhāreṇa vā śakyam avyaktaṃ brahma veditum |