Book 12 Chapter 200 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | pitāmaha mahāprājña puṇḍarīkākṣam acyutam
kartāram akṛtaṃ viṣṇuṃ bhūtānāṃ prabhavāpyayam |
2 | nārāyaṇaṃ hṛṣīkeśaṃ govindam aparājitam
tattvena bharataśreṣṭha śrotum icchāmi keśavam |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | śruto 'yam artho rāmasya jāmadagnyasya jalpataḥ
nāradasya ca devarṣeḥ kṛṣṇadvaipāyanasya ca |
4 | asito devalas tāta vālmīkiś ca mahātapāḥ
mārkaṇḍeyaś ca govinde kathayaty adbhutaṃ mahat |
5 | keśavo bharataśreṣṭha bhagavān īśvaraḥ prabhuḥ
puruṣaḥ sarvam ity eva śrūyate bahudhā vibhuḥ |
6 | kiṃ tu yāni vidur loke brāhmaṇāḥ śārṅgadhanvanaḥ
māhātmyāni mahābāho śṛṇu tāni yudhiṣṭhira |
7 | yāni cāhur manuṣyendra ye purāṇavido janāḥ
aśeṣeṇa hi govinde kīrtayiṣyāmi tāny aham |
8 | mahābhūtāni bhūtātmā mahātmā puruṣottamaḥ
vāyur jyotis tathā cāpaḥ khaṃ gāṃ caivānvakalpayat |
9 | sa dṛṣṭvā pṛthivīṃ caiva sarvabhūteśvaraḥ prabhuḥ
apsv eva śayanaṃ cakre mahātmā puruṣottamaḥ |
10 | sarvatejomayas tasmiñ śayānaḥ śayane śubhe
so 'grajaṃ sarvabhūtānāṃ saṃkarṣaṇam acintayat |
11 | āśrayaṃ sarvabhūtānāṃ manaseti viśuśruma
sa dhārayati bhūtātmā ubhe bhūtabhaviṣyatī |
12 | tatas tasmin mahābāho prādurbhūte mahātmani
bhāskarapratimaṃ divyaṃ nābhyāṃ padmam ajāyata |
13 | sa tatra bhagavān devaḥ puṣkare bhāsayan diśaḥ
brahmā samabhavat tāta sarvabhūtapitāmahaḥ |
14 | tasminn api mahābāho prādurbhūte mahātmani
tamasaḥ pūrvajo jajñe madhur nāma mahāsuraḥ |
15 | tam ugram ugrakarmāṇam ugrāṃ buddhiṃ samāsthitam
brahmaṇopacitiṃ kurvañ jaghāna puruṣottamaḥ |
16 | tasya tāta vadhāt sarve devadānavamānavāḥ
madhusūdanam ity āhur vṛṣabhaṃ sarvasātvatām |
17 | brahmā tu sasṛje putrān mānasān dakṣasaptamān
marīcim atryaṅgirasau pulastyaṃ pulahaṃ kratum |
18 | marīciḥ kaśyapaṃ tāta putraṃ cāsṛjad agrajam
mānasaṃ janayām āsa taijasaṃ brahmasattamam |
19 | aṅguṣṭhād asṛjad brahmā marīcer api pūrvajam
so 'bhavad bharataśreṣṭha dakṣo nāma prajāpatiḥ |
20 | tasya pūrvam ajāyanta daśa tisraś ca bhārata
prajāpater duhitaras tāsāṃ jyeṣṭhābhavad ditiḥ |
21 | sarvadharmaviśeṣajñaḥ puṇyakīrtir mahāyaśāḥ
mārīcaḥ kaśyapas tāta sarvāsām abhavat patiḥ |
22 | utpādya tu mahābhāgas tāsām avarajā daśa
dadau dharmāya dharmajño dakṣa eva prajāpatiḥ |
23 | dharmasya vasavaḥ putrā rudrāś cāmitatejasaḥ
viśvedevāś ca sādhyāś ca marutvantaś ca bhārata |
24 | aparās tu yavīyasyas tābhyo 'nyāḥ saptaviṃśatiḥ
somas tāsāṃ mahābhāgaḥ sarvāsām abhavat patiḥ |
25 | itarās tu vyajāyanta gandharvāṃs turagān dvijān
gāś ca kiṃpuruṣān matsyān audbhidāṃś ca vanaspatīn |
26 | ādityān aditir jajñe devaśreṣṭhān mahābalān
teṣāṃ viṣṇur vāmano 'bhūd govindaś cābhavat prabhuḥ |
27 | tasya vikramaṇād eva devānāṃ śrīr vyavardhata
dānavāś ca parābhūtā daiteyī cāsurī prajā |
28 | vipracittipradhānāṃś ca dānavān asṛjad danuḥ
ditis tu sarvān asurān mahāsattvān vyajāyata |
29 | ahorātraṃ ca kālaṃ ca yathartu madhusūdanaḥ
pūrvāhṇaṃ cāparāhṇaṃ ca sarvam evānvakalpayat |
30 | buddyāpaḥ so 'sṛjan meghāṃs tathā sthāvarajaṅgamān
pṛthivīṃ so 'sṛjad viśvāṃ sahitāṃ bhūritejasā |
31 | tataḥ kṛṣṇo mahābāhuḥ punar eva yudhiṣṭhira
brāhmaṇānāṃ śataṃ śreṣṭhaṃ mukhād asṛjata prabhuḥ |
32 | bāhubhyāṃ kṣatriyaśataṃ vaiśyānām ūrutaḥ śatam
padbhyāṃ śūdraśataṃ caiva keśavo bharatarṣabha |
33 | sa evaṃ caturo varṇān samutpādya mahāyaśāḥ
adhyakṣaṃ sarvabhūtānāṃ dhātāram akarot prabhuḥ |
34 | yāvad yāvad abhūc chraddhā dehaṃ dhārayituṃ nṛṇām
tāvat tāvad ajīvaṃs te nāsīd yamakṛtaṃ bhayam |
35 | na caiṣāṃ maithuno dharmo babhūva bharatarṣabha
saṃkalpād eva caiteṣām apatyam udapadyata |
36 | tatra tretāyuge kāle saṃkalpāj jāyate prajā
na hy abhūn maithuno dharmas teṣām api janādhipa |
37 | dvāpare maithuno dharmaḥ prajānām abhavan nṛpa
tathā kaliyuge rājan dvaṃdvam āpedire janāḥ |
38 | eṣa bhūtapatis tāta svadhyakṣaś ca prakīrtitaḥ
niradhyakṣāṃs tu kaunteya kīrtayiṣyāmi tān api |
39 | dakṣiṇāpathajanmānaḥ sarve talavarāndhrakāḥ
utsāḥ pulindāḥ śabarāś cūcupā maṇḍapaiḥ saha |
40 | uttarāpathajanmānaḥ kīrtayiṣyāmi tān api
yaunakāmbojagāndhārāḥ kirātā barbaraiḥ saha |
41 | ete pāpakṛtas tāta caranti pṛthivīm imām
śvakākabalagṛdhrāṇāṃ sadharmāṇo narādhipa |
42 | naite kṛtayuge tāta caranti pṛthivīm imām
tretāprabhṛti vartante te janā bharatarṣabha |
43 | tatas tasmin mahāghore saṃdhyākāle yugāntike
rājānaḥ samasajjanta samāsādyetaretaram |
44 | evam eṣa kuruśreṣṭha prādurbhāvo mahātmanaḥ
devadevarṣir ācaṣṭa nāradaḥ sarvalokadṛk |
45 | nārado 'py atha kṛṣṇasya paraṃ mene narādhipa
śāśvatatvaṃ mahābāho yathāvad bharatarṣabha |
46 | evam eṣa mahābāhuḥ keśavaḥ satyavikramaḥ
acintyaḥ puṇḍarīkākṣo naiṣa kevalamānuṣaḥ |