Book 12 Chapter 198 | |
1 | manur uvāca |
1 | jñānaṃ jñeyābhinirvṛttaṃ viddhi jñānaguṇaṃ manaḥ
prajñākaraṇasaṃyuktaṃ tato buddhiḥ pravartate |
2 | yadā karmaguṇopetā buddhir manasi vartate
tadā prajñāyate brahma dhyānayogasamādhinā |
3 | seyaṃ guṇavatī buddhir guṇeṣv evābhivartate
avatārābhiniḥsrotaṃ gireḥ śṛṅgād ivodakam |
4 | yadā nirguṇam āpnoti dhyānaṃ manasi pūrvajam
tadā prajñāyate brahma nikaṣyaṃ nikaṣe yathā |
5 | manas tv apahṛtaṃ buddhim indriyārthanidarśanam
na samakṣaṃ guṇāvekṣi nirguṇasya nidarśanam |
6 | sarvāṇy etāni saṃvārya dvārāṇi manasi sthitaḥ
manasy ekāgratāṃ kṛtvā tat paraṃ pratipadyate |
7 | yathā mahānti bhūtāni nivartante guṇakṣaye
tathendriyāṇy upādāya buddhir manasi vartate |
8 | yadā manasi sā buddhir vartate 'ntaracāriṇī
vyavasāyaguṇopetā tadā saṃpadyate manaḥ |
9 | guṇavadbhir guṇopetaṃ yadā dhyānaguṇaṃ manaḥ
tadā sarvaguṇān hitvā nirguṇaṃ pratipadyate |
10 | avyaktasyeha vijñāne nāsti tulyaṃ nidarśanam
yatra nāsti padanyāsaḥ kas taṃ viṣayam āpnuyāt |
11 | tapasā cānumānena guṇair jātyā śrutena ca
ninīṣet tat paraṃ brahma viśuddhenāntarātmanā |
12 | guṇahīno hi taṃ mārgaṃ bahiḥ samanuvartate
guṇābhāvāt prakṛtyā ca nistarkyaṃ jñeyasaṃmitam |
13 | nairguṇyād brahma cāpnoti saguṇatvān nivartate
guṇaprasāriṇī buddhir hutāśana ivendhane |
14 | yathā pañca vimuktāni indriyāṇi svakarmabhiḥ
tathā tat paramaṃ brahma vimuktaṃ prakṛteḥ param |
15 | evaṃ prakṛtitaḥ sarve prabhavanti śarīriṇaḥ
nivartante nivṛttau ca sargaṃ naivopayānti ca |
16 | puruṣaḥ prakṛtir buddhir viśeṣāś cendriyāṇi ca
ahaṃkāro 'bhimānaś ca saṃbhūto bhūtasaṃjñakaḥ |
17 | ekasyādyā pravṛttis tu pradhānāt saṃpravartate
dvitīyā mithunavyaktim aviśeṣān niyacchati |
18 | dharmād utkṛṣyate śreyas tathāśreyo 'py adharmataḥ
rāgavān prakṛtiṃ hy eti virakto jñānavān bhavet |