Book 12 Chapter 194
1	yudhiṣṭhira uvāca
1	kiṃ phalaṃ jñānayogasya vedānāṃ niyamasya ca bhūtātmā vā kathaṃ jñeyas tan me brūhi pitāmaha
2	bhīṣma uvāca
2	atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam manoḥ prajāpater vādaṃ maharṣeś ca bṛhaspateḥ
3	prajāpatiṃ śreṣṭhatamaṃ pṛthivyāṃ; devarṣisaṃghapravaro maharṣiḥ bṛhaspatiḥ praśnam imaṃ purāṇaṃ; papraccha śiṣyo 'tha guruṃ praṇamya
4	yatkāraṇaṃ mantravidhiḥ pravṛtto; jñāne phalaṃ yat pravadanti viprāḥ yan mantraśabdair akṛtaprakāśaṃ; tad ucyatāṃ me bhagavan yathāvat
5	yad arthaśāstrāgamamantravidbhir; yajñair anekair varagopradānaiḥ phalaṃ mahadbhir yad upāsyate ca; tat kiṃ kathaṃ vā bhavitā kva vā tat
6	mahī mahījāḥ pavano 'ntarikṣaṃ; jalaukasaś caiva jalaṃ divaṃ ca divaukasaś caiva yataḥ prasūtās; tad ucyatāṃ me bhagavan purāṇam
7	jñānaṃ yataḥ prārthayate naro vai; tatas tadarthā bhavati pravṛttiḥ na cāpy ahaṃ veda paraṃ purāṇaṃ; mithyāpravṛttiṃ ca kathaṃ nu kuryām
8	ṛk sāmasaṃghāṃś ca yajūṃṣi cāhaṃ; chandāṃsi nakṣatragatiṃ niruktam adhītya ca vyākaraṇaṃ sakalpaṃ; śikṣāṃ ca bhūtaprakṛtiṃ na vedmi
9	sa me bhavāñ śaṃsatu sarvam etaj; jñāne phalaṃ karmaṇi vā yad asti yathā ca dehāc cyavate śarīrī; punaḥ śarīraṃ ca yathābhyupaiti
10	manur uvāca
10	yad yat priyaṃ yasya sukhaṃ tad āhus; tad eva duḥkhaṃ pravadanty aniṣṭam iṣṭaṃ ca me syād itarac ca na syād; etatkṛte karmavidhiḥ pravṛttaḥ iṣṭaṃ tv aniṣṭaṃ ca na māṃ bhajetety; etatkṛte jñānavidhiḥ pravṛttaḥ
11	kāmātmakāś chandasi karmayogā; ebhir vimuktaḥ param aśnuvīta nānāvidhe karmapathe sukhārthī; naraḥ pravṛtto na paraṃ prayāti paraṃ hi tat karmapathād apetaṃ; nirāśiṣaṃ brahmaparaṃ hy avaśyam
12	prajāḥ sṛṣṭā manasā karmaṇā ca; dvāv apy etau satpathau lokajuṣṭau dṛṣṭvā karma śāśvataṃ cāntavac ca; manastyāgaḥ kāraṇaṃ nānyad asti
13	svenātmanā cakṣur iva praṇetā; niśātyaye tamasā saṃvṛtātmā jñānaṃ tu vijñānaguṇena yuktaṃ; karmāśubhaṃ paśyati varjanīyam
14	sarpān kuśāgrāṇi tathodapānaṃ; jñātvā manuṣyāḥ parivarjayanti ajñānatas tatra patanti mūḍhā; jñāne phalaṃ paśya yathā viśiṣṭam
15	kṛtsnas tu mantro vidhivat prayukto; yajñā yathoktās tv atha dakṣiṇāś ca annapradānaṃ manasaḥ samādhiḥ; pañcātmakaṃ karmaphalaṃ vadanti
16	guṇātmakaṃ karma vadanti vedās; tasmān mantrā mantramūlaṃ hi karma vidhir vidheyaṃ manasopapattiḥ; phalasya bhoktā tu yathā śarīrī
17	śabdāś ca rūpāṇi rasāś ca puṇyāḥ; sparśāś ca gandhāś ca śubhās tathaiva naro nasaṃsthānagataḥ prabhuḥ syād; etat phalaṃ sidhyati karmaloke
18	yad yac charīreṇa karoti karma; śarīrayuktaḥ samupāśnute tat śarīram evāyatanaṃ sukhasya; duḥkhasya cāpy āyatanaṃ śarīram
19	vācā tu yat karma karoti kiṃ cid; vācaiva sarvaṃ samupāśnute tat manas tu yat karma karoti kiṃ cin; manaḥstha evāyam upāśnute tat
20	yathāguṇaṃ karmagaṇaṃ phalārthī; karoty ayaṃ karmaphale niviṣṭaḥ tathā tathāyaṃ guṇasaṃprayuktaḥ; śubhāśubhaṃ karmaphalaṃ bhunakti
21	matsyo yathā srota ivābhipātī; tathā kṛtaṃ pūrvam upaiti karma śubhe tv asau tuṣyati duṣkṛte tu; na tuṣyate vai paramaḥ śarīrī
22	yato jagat sarvam idaṃ prasūtaṃ; jñātvātmavanto vyatiyānti yat tat yan mantraśabdair akṛtaprakāśaṃ; tad ucyamānaṃ śṛṇu me paraṃ yat
23	rasair viyuktaṃ vividhaiś ca gandhair; aśabdam asparśam arūpavac ca agrāhyam avyaktam avarṇam ekaṃ; pañcaprakāraṃ sasṛje prajānām
24	na strī pumān vāpi napuṃsakaṃ ca; na san na cāsat sad asac ca tan na paśyanti yad brahmavido manuṣyās; tad akṣaraṃ na kṣaratīti viddhi