Book 12 Chapter 189 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | cāturāśramyam uktaṃ te rājadharmās tathaiva ca
nānāśrayāś ca bahava itihāsāḥ pṛthagvidhāḥ |
2 | śrutās tvattaḥ kathāś caiva dharmayuktā mahāmate
saṃdeho 'sti tu kaś cin me tad bhavān vaktum arhati |
3 | jāpakānāṃ phalāvāptiṃ śrotum icchāmi bhārata
kiṃ phalaṃ japatām uktaṃ kva vā tiṣṭhanti jāpakāḥ |
4 | japasya ca vidhiṃ kṛtsnaṃ vaktum arhasi me 'nagha
jāpakā iti kiṃ caitat sāṃkhyayogakriyāvidhiḥ |
5 | kiṃ yajñavidhir evaiṣa kim etaj japyam ucyate
etan me sarvam ācakṣva sarvajño hy asi me mataḥ |
6 | bhīṣma uvāca |
6 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
yamasya yat purā vṛttaṃ kālasya brāhmaṇasya ca |
7 | saṃnyāsa eva vedānte vartate japanaṃ prati
vedavādābhinirvṛttā śāntir brahmaṇy avasthitau mārgau tāv apy ubhāv etau saṃśritau na ca saṃśritau |
8 | yathā saṃśrūyate rājan kāraṇaṃ cātra vakṣyate
manaḥsamādhir atrāpi tathendriyajayaḥ smṛtaḥ |
9 | satyam agniparīcāro viviktānāṃ ca sevanam
dhyānaṃ tapo damaḥ kṣāntir anasūyā mitāśanam |
10 | viṣayapratisaṃhāro mitajalpas tathā śamaḥ
eṣa pravṛttako dharmo nivṛttakam atho śṛṇu |
11 | yathā nivartate karma japato brahmacāriṇaḥ
etat sarvam aśeṣeṇa yathoktaṃ parivarjayet trividhaṃ mārgam āsādya vyaktāvyaktam anāśrayam |
12 | kuśoccayaniṣaṇṇaḥ san kuśahastaḥ kuśaiḥ śikhī
cīraiḥ parivṛtas tasmin madhye channaḥ kuśais tathā |
13 | viṣayebhyo namaskuryād viṣayān na ca bhāvayet
sāmyam utpādya manaso manasy eva mano dadhat |
14 | tad dhiyā dhyāyati brahma japan vai saṃhitāṃ hitām
saṃnyasyaty atha vā tāṃ vai samādhau paryavasthitaḥ |
15 | dhyānam utpādayaty atra saṃhitābalasaṃśrayāt
śuddhātmā tapasā dānto nivṛttadveṣakāmavān |
16 | arāgamoho nirdvaṃdvo na śocati na sajjate
na kartākaraṇīyānāṃ na kāryāṇām iti sthitiḥ |
17 | na cāhaṃkārayogena manaḥ prasthāpayet kva cit
na cātmagrahaṇe yukto nāvamānī na cākriyaḥ |
18 | dhyānakriyāparo yukto dhyānavān dhyānaniścayaḥ
dhyāne samādhim utpādya tad api tyajati kramāt |
19 | sa vai tasyām avasthāyāṃ sarvatyāgakṛtaḥ sukhī
nirīhas tyajati prāṇān brāhmīṃ saṃśrayate tanum |
20 | atha vā necchate tatra brahmakāyaniṣevaṇam
utkrāmati ca mārgastho naiva kva cana jāyate |
21 | ātmabuddhiṃ samāsthāya śāntībhūto nirāmayaḥ
amṛtaṃ virajaḥśuddham ātmānaṃ pratipadyate |