Book 12 Chapter 186 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | ācārasya vidhiṃ tāta procyamānaṃ tvayānagha
śrotum icchāmi dharmajña sarvajño hy asi me mataḥ |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | durācārā durviceṣṭā duṣprajñāḥ priyasāhasāḥ
asanto hy abhivikhyātāḥ santaś cācāralakṣaṇāḥ |
3 | purīṣaṃ yadi vā mūtraṃ ye na kurvanti mānavāḥ
rājamārge gavāṃ madhye dhānyamadhye ca te śubhāḥ |
4 | śaucam āvaśyakaṃ kṛtvā devatānāṃ ca tarpaṇam
dharmam āhur manuṣyāṇām upaspṛśya nadīṃ taret |
5 | sūryaṃ sadopatiṣṭheta na svapyād bhāskarodaye
sāyaṃ prātar japan saṃdhyāṃ tiṣṭhet pūrvāṃ tathāparām |
6 | pañcārdro bhojanaṃ kuryāt prāṅmukho maunam āsthitaḥ
na ninded annabhakṣyāṃś ca svādv asvādu ca bhakṣayet |
7 | nārdrapāṇiḥ samuttiṣṭhen nārdrapādaḥ svapen niśi
devarṣināradaproktam etad ācāralakṣaṇam |
8 | śucikāmam anaḍvāhaṃ devagoṣṭhaṃ catuṣpatham
brāhmaṇaṃ dhārmikaṃ caiva nityaṃ kuryāt pradakṣiṇam |
9 | atithīnāṃ ca sarveṣāṃ preṣyāṇāṃ svajanasya ca
sāmānyaṃ bhojanaṃ bhṛtyaiḥ puruṣasya praśasyate |
10 | sāyaṃ prātar manuṣyāṇām aśanaṃ devanirmitam
nāntarā bhojanaṃ dṛṣṭam upavāsī tathā bhavet |
11 | homakāle tathā juhvann ṛtukāle tathā vrajan
ananyastrījanaḥ prājño brahmacārī tathā bhavet |
12 | amṛtaṃ brāhmaṇocchiṣṭaṃ jananyā hṛdayaṃ kṛtam
upāsīta janaḥ satyaṃ satyaṃ santa upāsate |
13 | yajuṣā saṃskṛtaṃ māṃsaṃ nivṛtto māṃsabhakṣaṇāt
na bhakṣayed vṛthāmāṃsaṃ pṛṣṭhamāṃsaṃ ca varjayet |
14 | svadeśe paradeśe vā atithiṃ nopavāsayet
kāmyaṃ karmaphalaṃ labdhvā gurūṇām upapādayet |
15 | gurubhya āsanaṃ deyaṃ kartavyaṃ cābhivādanam
gurūn abhyarcya yujyante āyuṣā yaśasā śriyā |
16 | nekṣetādityam udyantaṃ na ca nagnāṃ parastriyam
maithunaṃ samaye dharmyaṃ guhyaṃ caiva samācaret |
17 | tīrthānāṃ hṛdayaṃ tīrthaṃ śucīnāṃ hṛdayaṃ śuciḥ
sarvam āryakṛtaṃ śaucaṃ vālasaṃsparśanāni ca |
18 | darśane darśane nityaṃ sukhapraśnam udāharet
sāyaṃ prātaś ca viprāṇāṃ pradiṣṭam abhivādanam |
19 | devagoṣṭhe gavāṃ madhye brāhmaṇānāṃ kriyāpathe
svādhyāye bhojane caiva dakṣiṇaṃ pāṇim uddharet |
20 | paṇyānāṃ śobhanaṃ paṇyaṃ kṛṣīṇāṃ bādyate kṛṣiḥ
bahukāraṃ ca sasyānāṃ vāhye vāhyaṃ tathā gavām |
21 | saṃpannaṃ bhojane nityaṃ pānīye tarpaṇaṃ tathā
suśṛtaṃ pāyase brūyād yavāgvāṃ kṛsare tathā |
22 | śmaśrukarmaṇi saṃprāpte kṣute snāne 'tha bhojane
vyādhitānāṃ ca sarveṣām āyuṣyam abhinandanam |
23 | pratyādityaṃ na meheta na paśyed ātmanaḥ śakṛt
sutastriyā ca śayanaṃ sahabhojyaṃ ca varjayet |
24 | tvaṃkāraṃ nāmadheyaṃ ca jyeṣṭhānāṃ parivarjayet
avarāṇāṃ samānānām ubhayeṣāṃ na duṣyati |
25 | hṛdayaṃ pāpavṛttānāṃ pāpam ākhyāti vaikṛtam
jñānapūrvaṃ vinaśyanti gūhamānā mahājane |
26 | jñānapūrvaṃ kṛtaṃ pāpaṃ chādayanty abahuśrutāḥ
nainaṃ manuṣyāḥ paśyanti paśyanti tridivaukasaḥ |
27 | pāpena hi kṛtaṃ pāpaṃ pāpam evānuvartate
dhārmikeṇa kṛto dharmaḥ kartāram anuvartate |
28 | pāpaṃ kṛtaṃ na smaratīha mūḍho; vivartamānasya tad eti kartuḥ
rāhur yathā candram upaiti cāpi; tathābudhaṃ pāpam upaiti karma |
29 | āśayā saṃcitaṃ dravyaṃ yat kāle neha bhujyate
tad budhā na praśaṃsanti maraṇaṃ na pratīkṣate |
30 | mānasaṃ sarvabhūtānāṃ dharmam āhur manīṣiṇaḥ
tasmāt sarveṣu bhūteṣu manasā śivam ācaret |
31 | eka eva cared dharmaṃ nāsti dharme sahāyatā
kevalaṃ vidhim āsādya sahāyaḥ kiṃ kariṣyati |
32 | devā yonir manuṣyāṇāṃ devānām amṛtaṃ divi
pretyabhāve sukhaṃ dharmāc chaśvat tair upabhujyate |