Book 12 Chapter 165 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | tataḥ sa vidito rājñaḥ praviśya gṛham uttamam
pūjito rākṣasendreṇa niṣasādāsanottame |
2 | pṛṣṭaś ca gotracaraṇaṃ svādhyāyaṃ brahmacārikam
na tatra vyājahārānyad gotramātrād ṛte dvijaḥ |
3 | brahmavarcasahīnasya svādhyāyaviratasya ca
gotramātravido rājā nivāsaṃ samapṛcchata |
4 | kva te nivāsaḥ kalyāṇa kiṃgotrā brāhmaṇī ca te
tattvaṃ brūhi na bhīḥ kāryā viśramasva yathāsukham |
5 | gautama uvāca |
5 | madhyadeśaprasūto 'haṃ vāso me śabarālaye
śūdrā punarbhūr bhāryā me satyam etad bravīmi te |
6 | bhīṣma uvāca |
6 | tato rājā vimamṛśe kathaṃ kāryam idaṃ bhavet
kathaṃ vā sukṛtaṃ me syād iti buddhyānvacintayat |
7 | ayaṃ vai jananād vipraḥ suhṛt tasya mahātmanaḥ
saṃpreṣitaś ca tenāyaṃ kāśyapena mamāntikam |
8 | tasya priyaṃ kariṣyāmi sa hi mām āśritaḥ sadā
bhrātā me bāndhavaś cāsau sakhā ca hṛdayaṃgamaḥ |
9 | kārttikyām adya bhoktāraḥ sahasraṃ me dvijottamāḥ
tatrāyam api bhoktā vai deyam asmai ca me dhanam |
10 | tataḥ sahasraṃ viprāṇāṃ viduṣāṃ samalaṃkṛtam
snātānām anusaṃprāptam ahatakṣaumavāsasām |
11 | tān āgatān dvijaśreṣṭhān virūpākṣo viśāṃ pate
yathārhaṃ pratijagrāha vidhidṛṣṭena karmaṇā |
12 | bṛsyas teṣāṃ tu saṃnyastā rākṣasendrasya śāsanāt
bhūmau varakuthāstīrṇāḥ preṣyair bharatasattama |
13 | tāsu te pūjitā rājñā niṣaṇṇā dvijasattamāḥ
vyarājanta mahārāja nakṣatrapatayo yathā |
14 | tato jāmbūnadāḥ pātrīr vajrāṅkā vimalāḥ śubhāḥ
varānnapūrṇā viprebhyaḥ prādān madhughṛtāplutāḥ |
15 | tasya nityaṃ tathāṣāḍhyāṃ māghyāṃ ca bahavo dvijāḥ
īpsitaṃ bhojanavaraṃ labhante satkṛtaṃ sadā |
16 | viśeṣatas tu kārttikyāṃ dvijebhyaḥ saṃprayacchati
śaradvyapāye ratnāni paurṇamāsyām iti śrutiḥ |
17 | suvarṇaṃ rajataṃ caiva maṇīn atha ca mauktikam
vajrān mahādhanāṃś caiva vaiḍūryājinarāṅkavān |
18 | ratnarāśīn vinikṣipya dakṣiṇārthe sa bhārata
tataḥ prāha dvijaśreṣṭhān virūpākṣo mahāyaśāḥ |
19 | gṛhṇīta ratnāny etāni yathotsāhaṃ yatheṣṭataḥ
yeṣu yeṣu ca bhāṇḍeṣu bhuktaṃ vo dvijasattamāḥ tāny evādāya gacchadhvaṃ svaveśmānīti bhārata |
20 | ity uktavacane tasmin rākṣasendre mahātmani
yatheṣṭaṃ tāni ratnāni jagṛhur brāhmaṇarṣabhāḥ |
21 | tato mahārhais te sarve ratnair abhyarcitāḥ śubhaiḥ
brāhmaṇā mṛṣṭavasanāḥ suprītāḥ sma tadābhavan |
22 | tatas tān rākṣasendraś ca dvijān āha punar vacaḥ
nānādigāgatān rājan rākṣasān pratiṣidhya vai |
23 | adhyaikadivasaṃ viprā na vo 'stīha bhayaṃ kva cit
rākṣasebhyaḥ pramodadhvam iṣṭato yāta māciram |
24 | tataḥ pradudruvuḥ sarve viprasaṃghāḥ samantataḥ
gautamo 'pi suvarṇasya bhāram ādāya satvaraḥ |
25 | kṛcchrāt samudvahan vīra nyagrodhaṃ samupāgamat
nyaṣīdac ca pariśrāntaḥ klāntaś ca kṣudhitaś ca ha |
26 | tatas tam abhyagād rājan rājadharmā khagottamaḥ
svāgatenābhyanandac ca gautamaṃ mitravatsalaḥ |
27 | tasya pakṣāgravikṣepaiḥ klamaṃ vyapanayat khagaḥ
pūjāṃ cāpy akarod dhīmān bhojanaṃ cāpy akalpayat |
28 | sa bhuktavān suviśrānto gautamo 'cintayat tadā
hāṭakasyābhirūpasya bhāro 'yaṃ sumahān mayā gṛhīto lobhamohād vai dūraṃ ca gamanaṃ mama |
29 | na cāsti pathi bhoktavyaṃ prāṇasaṃdhāraṇaṃ mama
kiṃ kṛtvā dhārayeyaṃ vai prāṇān ity abhyacintayat |
30 | tataḥ sa pathi bhoktavyaṃ prekṣamāṇo na kiṃ cana
kṛtaghnaḥ puruṣavyāghra manasedam acintayat |
31 | ayaṃ bakapatiḥ pārśve māṃsarāśiḥ sthito mama
imaṃ hatvā gṛhītvā ca yāsye 'haṃ samabhidrutam |