Book 12 Chapter 157 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | yataḥ prabhavati krodhaḥ kāmaś ca bharatarṣabha
śokamohau vivitsā ca parāsutvaṃ tathā madaḥ |
2 | lobho mātsaryam īrṣyā ca kutsāsūyā kṛpā tathā
etat sarvaṃ mahāprājña yāthātathyena me vada |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | trayodaśaite 'tibalāḥ śatravaḥ prāṇināṃ smṛtāḥ
upāsate mahārāja samastāḥ puruṣān iha |
4 | ete pramattaṃ puruṣam apramattā nudanti hi
vṛkā iva vilumpanti dṛṣṭvaiva puruṣetarān |
5 | ebhyaḥ pravartate duḥkham ebhyaḥ pāpaṃ pravartate
iti martyo vijānīyāt satataṃ bharatarṣabha |
6 | eteṣām udayaṃ sthānaṃ kṣayaṃ ca puruṣottama
hanta te vartayiṣyāmi tan me nigadataḥ śṛṇu |
7 | lobhāt krodhaḥ prabhavati paradoṣair udīryate
kṣamayā tiṣṭhate rājañ śrīmāṃś ca vinivartate |
8 | saṃkalpāj jāyate kāmaḥ sevyamāno vivardhate
avadyadarśanād vyeti tattvajñānāc ca dhīmatām |
9 | viruddhāni hi śāstrāṇi paśyantīhālpabuddhayaḥ
vivitsā jāyate tatra tattvajñānān nivartate |
10 | prīteḥ śokaḥ prabhavati viyogāt tasya dehinaḥ
yadā nirarthakaṃ vetti tadā sadyaḥ praṇaśyati |
11 | parāsutā krodhalobhād abhyāsāc ca pravartate
dayayā sarvabhūtānāṃ nirvedāt sā nivartate |
12 | sattvatyāgāt tu mātsaryam ahitāni ca sevate
etat tu kṣīyate tāta sādhūnām upasevanāt |
13 | kulāj jñānāt tathaiśvaryān mado bhavati dehinām
ebhir eva tu vijñātair madaḥ sadyaḥ praṇaśyati |
14 | īrṣyā kāmāt prabhavati saṃgharṣāc caiva bhārata
itareṣāṃ tu martyānāṃ prajñayā sā praṇaśyati |
15 | vibhramāl lokabāhyānāṃ dveṣyair vākyair asaṃgataiḥ
kutsā saṃjāyate rājann upekṣābhiḥ praśāmyati |
16 | pratikartum aśakyāya balasthāyāpakāriṇe
asūyā jāyate tīvrā kāruṇyād vinivartate |
17 | kṛpaṇān satataṃ dṛṣṭvā tataḥ saṃjāyate kṛpā
dharmaniṣṭhāṃ yadā vetti tadā śāmyati sā kṛpā |
18 | etāny eva jitāny āhuḥ praśamāc ca trayodaśa
ete hi dhārtarāṣṭrāṇāṃ sarve doṣās trayodaśa tvayā sarvātmanā nityaṃ vijitā jeṣyase ca tān |