Book 12 Chapter 152 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | pāpasya yad adhiṣṭhānaṃ yataḥ pāpaṃ pravartate
etad icchāmy ahaṃ jñātuṃ tattvena bharatarṣabha |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | pāpasya yad adhiṣṭhānaṃ tac chṛṇuṣva narādhipa
eko lobho mahāgrāho lobhāt pāpaṃ pravartate |
3 | ataḥ pāpam adharmaś ca tathā duḥkham anuttamam
nikṛtyā mūlam etad dhi yena pāpakṛto janāḥ |
4 | lobhāt krodhaḥ prabhavati lobhāt kāmaḥ pravartate
lobhān mohaś ca māyā ca mānastambhaḥ parāsutā |
5 | akṣamā hrīparityāgaḥ śrīnāśo dharmasaṃkṣayaḥ
abhidhyāprajñatā caiva sarvaṃ lobhāt pravartate |
6 | anyāyaś cāvitarkaś ca vikarmasu ca yāḥ kriyāḥ
kūṭavidyādayaś caiva rūpaiśvaryamadas tathā |
7 | sarvabhūteṣv aviśvāsaḥ sarvabhūteṣv anārjavam
sarvabhūteṣv abhidrohaḥ sarvabhūteṣv ayuktatā haraṇaṃ paravittānāṃ paradārābhimarśanam |
8 | vāgvego mānaso vego nindāvegas tathaiva ca
upasthodarayor vego mṛtyuvegaś ca dāruṇaḥ |
9 | īrṣyāvegaś ca balavān mithyāvegaś ca dustyajaḥ
rasavegaś ca durvāraḥ śrotravegaś ca duḥsahaḥ |
10 | kutsā vikatthā mātsaryaṃ pāpaṃ duṣkarakāritā
sāhasānāṃ ca sarveṣām akāryāṇāṃ kriyās tathā |
11 | jātau bālye 'tha kaumāre yauvane cāpi mānavaḥ
na saṃtyajaty ātmakarma yan na jīryati jīryataḥ |
12 | yo na pūrayituṃ śakyo lobhaḥ prāptyā kurūdvaha
nityaṃ gambhīratoyābhir āpagābhir ivodadhiḥ na prahṛṣyati lābhair yo yaś ca kāmair na tṛpyati |
13 | yo na devair na gandharvair nāsurair na mahoragaiḥ
jñāyate nṛpa tattvena sarvair bhūtagaṇais tathā sa lobhaḥ saha mohena vijetavyo jitātmanā |
14 | dambho drohaś ca nindā ca paiśunyaṃ matsaras tathā
bhavanty etāni kauravya lubdhānām akṛtātmanām |
15 | sumahānty api śāstrāṇi dhārayanti bahuśrutāḥ
chettāraḥ saṃśayānāṃ ca kliśyantīhālpabuddhayaḥ |
16 | dveṣakrodhaprasaktāś ca śiṣṭācārabahiṣkṛtāḥ
antaḥkṣurā vāṅmadhurāḥ kūpāś channās tṛṇair iva dharmavaitaṃsikāḥ kṣudrā muṣṇanti dhvajino jagat |
17 | kurvate ca bahūn mārgāṃs tāṃs tān hetubalāśritāḥ
sarvaṃ mārgaṃ vilumpanti lobhājñāneṣu niṣṭhitāḥ |
18 | dharmasyāhriyamāṇasya lobhagrastair durātmabhiḥ
yā yā vikriyate saṃsthā tataḥ sābhiprapadyate |
19 | darpaḥ krodho madaḥ svapno harṣaḥ śoko 'timānitā
tata eva hi kauravya dṛśyante lubdhabuddhiṣu etān aśiṣṭān budhyasva nityaṃ lobhasamanvitān |
20 | śiṣṭāṃs tu paripṛcchethā yān vakṣyāmi śucivratān
yeṣu vṛttibhayaṃ nāsti paralokabhayaṃ na ca |
21 | nāmiṣeṣu prasaṅgo 'sti na priyeṣv apriyeṣu ca
śiṣṭācāraḥ priyo yeṣu damo yeṣu pratiṣṭhitaḥ |
22 | sukhaṃ duḥkhaṃ paraṃ yeṣāṃ satyaṃ yeṣāṃ parāyaṇam
dātāro na gṛhītāro dayāvantas tathaiva ca |
23 | pitṛdevātitheyāś ca nityodyuktās tathaiva ca
sarvopakāriṇo dhīrāḥ sarvadharmānupālakāḥ |
24 | sarvabhūtahitāś caiva sarvadeyāś ca bhārata
na te cālayituṃ śakyā dharmavyāpārapāragāḥ |
25 | na teṣāṃ bhidyate vṛttaṃ yat purā sādhubhiḥ kṛtam
na trāsino na capalā na raudrāḥ satpathe sthitāḥ |
26 | te sevyāḥ sādhubhir nityaṃ yeṣv ahiṃsā pratiṣṭhitā
kāmakrodhavyapetā ye nirmamā nirahaṃkṛtāḥ suvratāḥ sthiramaryādās tān upāssva ca pṛccha ca |
27 | na gavārthaṃ yaśorthaṃ vā dharmas teṣāṃ yudhiṣṭhira
avaśyakārya ity eva śarīrasya kriyās tathā |
28 | na bhayaṃ krodhacāpalyaṃ na śokas teṣu vidyate
na dharmadhvajinaś caiva na guhyaṃ kiṃ cid āsthitāḥ |
29 | yeṣv alobhas tathāmoho ye ca satyārjave ratāḥ
teṣu kaunteya rajyethā yeṣv atandrīkṛtaṃ manaḥ |
30 | ye na hṛṣyanti lābheṣu nālābheṣu vyathanti ca
nirmamā nirahaṃkārāḥ sattvasthāḥ samadarśinaḥ |
31 | lābhālābhau sukhaduḥkhe ca tāta; priyāpriye maraṇaṃ jīvitaṃ ca
samāni yeṣāṃ sthiravikramāṇāṃ; buddhātmanāṃ sattvam avasthitānām |
32 | sukhapriyais tān sumahāpratāpān; yatto 'pramattaś ca samarthayethāḥ
daivāt sarve guṇavanto bhavanti; śubhāśubhā vākpralāpā yathaiva |