Book 12 Chapter 150 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
saṃvādaṃ bharataśreṣṭha śalmaleḥ pavanasya ca |
2 | himavantaṃ samāsādya mahān āsīd vanaspatiḥ
varṣapūgābhisaṃvṛddhaḥ śākhāskandhapalāśavān |
3 | tatra sma mattā mātaṅgā dharmārtāḥ śramakarśitāḥ
viśramanti mahābāho tathānyā mṛgajātayaḥ |
4 | nalvamātraparīṇāho ghanacchāyo vanaspatiḥ
śukaśārikasaṃghuṣṭaḥ phalavān puṣpavān api |
5 | sārthikā vaṇijaś cāpi tāpasāś ca vanaukasaḥ
vasanti vāsān mārgasthāḥ suramye tarusattame |
6 | tasyā tā vipulāḥ śākhā dṛṣṭvā skandhāṃś ca sarvataḥ
abhigamyābravīd enaṃ nārado bharatarṣabha |
7 | aho nu ramaṇīyas tvam aho cāsi manoramaḥ
prīyāmahe tvayā nityaṃ tarupravara śalmale |
8 | sadaiva śakunās tāta mṛgāś cādhas tathā gajāḥ
vasanti tava saṃhṛṣṭā manoharatarās tathā |
9 | tava śākhā mahāśākha skandhaṃ ca vipulaṃ tathā
na vai prabhagnān paśyāmi mārutena kathaṃ cana |
10 | kiṃ nu te mārutas tāta prītimān atha vā suhṛt
tvāṃ rakṣati sadā yena vane 'smin pavano dhruvam |
11 | vivān hi pavanaḥ sthānād vṛkṣān uccāvacān api
parvatānāṃ ca śikharāṇy ācālayati vegavān |
12 | śoṣayaty eva pātālaṃ vivān gandhavahaḥ śuciḥ
hradāṃś ca saritaś caiva sāgarāṃś ca tathaiva ha |
13 | tvāṃ saṃrakṣeta pavanaḥ sakhitvena na saṃśayaḥ
tasmād bahalaśākho 'si parṇavān puṣpavān api |
14 | idaṃ ca ramaṇīyaṃ te pratibhāti vanaspate
yad ime vihagās tāta ramante muditās tvayi |
15 | eṣāṃ pṛthak samastānāṃ śrūyate madhuraḥ svaraḥ
puṣpasaṃmodane kāle vāśatāṃ sumanoharam |
16 | tatheme muditā nāgāḥ svayūthakulaśobhinaḥ
gharmārtās tvāṃ samāsādya sukhaṃ vindanti śalmale |
17 | tathaiva mṛgajātībhir anyābhir upaśobhase
tathā sārthādhivāsaiś ca śobhase meruvad druma |
18 | brāhmaṇaiś ca tapaḥsiddhais tāpasaiḥ śramaṇair api
triviṣṭapasamaṃ manye tavāyatanam eva ha |
19 | bandhutvād atha vā sakhyāc chalmale nātra saṃśayaḥ
pālayaty eva satataṃ bhīmaḥ sarvatrago 'nilaḥ |
20 | nyagbhāvaṃ paramaṃ vāyoḥ śalmale tvam upāgataḥ
tavāham asmīti sadā yena rakṣati mārutaḥ |
21 | na taṃ paśyāmy ahaṃ vṛkṣaṃ parvataṃ vāpi taṃ dṛḍham
yo na vāyubalād bhagnaḥ pṛthivyām iti me matiḥ |
22 | tvaṃ punaḥ kāraṇair nūnaṃ śalmale rakṣyase sadā
vāyunā saparīvāras tena tiṣṭhasy asaṃśayam |
23 | śalmalir uvāca |
23 | na me vāyuḥ sakhā brahman na bandhur na ca me suhṛt
parameṣṭhī tathā naiva yena rakṣati mānilaḥ |
24 | mama tejobalaṃ vāyor bhīmam api hi nārada
kalām aṣṭādaśīṃ prāṇair na me prāpnoti mārutaḥ |
25 | āgacchan paramo vāyur mayā viṣṭambhito balāt
rujan drumān parvatāṃś ca yac cānyad api kiṃ cana |
26 | sa mayā bahuśo bhagnaḥ prabhañjan vai prabhañjanaḥ
tasmān na bibhye devarṣe kruddhād api samīraṇāt |
27 | nārada uvāca |
27 | śalmale viparītaṃ te darśanaṃ nātra saṃśayaḥ
na hi vāyor balenāsti bhūtaṃ tulyabalaṃ kva cit |
28 | indro yamo vaiśravaṇo varuṇaś ca jaleśvaraḥ
na te 'pi tulyā marutaḥ kiṃ punas tvaṃ vanaspate |
29 | yad dhi kiṃ cid iha prāṇi śalmale ceṣṭate bhuvi
sarvatra bhagavān vāyuś ceṣṭāprāṇakaraḥ prabhuḥ |
30 | eṣa ceṣṭayate samyak prāṇinaḥ samyag āyataḥ
asamyag āyato bhūyaś ceṣṭate vikṛto nṛṣu |
31 | sa tvam evaṃvidhaṃ vāyuṃ sarvasattvabhṛtāṃ varam
na pūjayasi pūjyaṃ taṃ kim anyad buddhilāghavāt |
32 | asāraś cāsi durbuddhe kevalaṃ bahu bhāṣase
krodhādibhir avacchanno mithyā vadasi śalmale |
33 | mama roṣaḥ samutpannas tvayy evaṃ saṃprabhāṣati
bravīmy eṣa svayaṃ vāyos tava durbhāṣitaṃ bahu |
34 | candanaiḥ spandanaiḥ śālaiḥ saralair devadārubhiḥ
vetasair bandhanaiś cāpi ye cānye balavattarāḥ |
35 | taiś cāpi naivaṃ durbuddhe kṣipto vāyuḥ kṛtātmabhiḥ
te hi jānanti vāyoś ca balam ātmana eva ca |
36 | tasmāt te vai namasyanti śvasanaṃ drumasattamāḥ
tvaṃ tu mohān na jānīṣe vāyor balam anantakam |