Book 12 Chapter 131 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | svarāṣṭrāt pararāṣṭrāc ca kośaṃ saṃjanayen nṛpaḥ
kośād dhi dharmaḥ kaunteya rājyamūlaḥ pravartate |
2 | tasmāt saṃjanayet kośaṃ saṃhṛtya paripālayet
paripālyānugṛhṇīyād eṣa dharmaḥ sanātanaḥ |
3 | na kośaḥ śuddhaśaucena na nṛśaṃsena jāyate
padaṃ madhyamam āsthāya kośasaṃgrahaṇaṃ caret |
4 | abalasya kutaḥ kośo hy akośasya kuto balam
abalasya kuto rājyam arājñaḥ śrīḥ kuto bhavet |
5 | uccair vṛtteḥ śriyo hānir yathaiva maraṇaṃ tathā
tasmāt kośaṃ balaṃ mitrāṇy atha rājā vivardhayet |
6 | hīnakośaṃ hi rājānam avajānanti mānavāḥ
na cāsyālpena tuṣyanti kāryam abhyutsahanti ca |
7 | śriyo hi kāraṇād rājā satkriyāṃ labhate parām
sāsya gūhati pāpāni vāso guhyam iva striyāḥ |
8 | ṛddhim asyānuvartante purā viprakṛtā janāḥ
śālāvṛkā ivājasraṃ jighāṃsūn iva vindati īdṛśasya kuto rājñaḥ sukhaṃ bharatasattama |
9 | udyacched eva na glāyed udyamo hy eva pauruṣam
apy aparvaṇi bhajyeta na nameteha kasya cit |
10 | apy araṇyaṃ samāśritya cared dasyugaṇaiḥ saha
na tv evoddhṛtamaryādair dasyubhiḥ sahitaś caret dasyūnāṃ sulabhā senā raudrakarmasu bhārata |
11 | ekāntena hy amaryādāt sarvo 'py udvijate janaḥ
dasyavo 'py upaśaṅkante niranukrośakāriṇaḥ |
12 | sthāpayed eva maryādāṃ janacittaprasādinīm
alpāpy atheha maryādā loke bhavati pūjitā |
13 | nāyaṃ loko 'sti na para iti vyavasito janaḥ
nālaṃ gantuṃ ca viśvāsaṃ nāstike bhayaśaṅkini |
14 | yathā sadbhiḥ parādānam ahiṃsā dasyubhis tathā
anurajyanti bhūtāni samaryādeṣu dasyuṣu |
15 | ayudhyamānasya vadho dārāmarśaḥ kṛtaghnatā
brahmavittasya cādānaṃ niḥśeṣakaraṇaṃ tathā striyā moṣaḥ paristhānaṃ dasyuṣv etad vigarhitam |
16 | sa eṣa eva bhavati dasyur etāni varjayan
abhisaṃdadhate ye na vināśāyāsya bhārata naśeṣam evopālabhya na kurvantīti niścayaḥ |
17 | tasmāt saśeṣaṃ kartavyaṃ svādhīnam api dasyubhiḥ
na balastho 'ham asmīti nṛśaṃsāni samācaret |
18 | saśeṣakāriṇas tāta śeṣaṃ paśyanti sarvataḥ
niḥśeṣakāriṇo nityam aśeṣakaraṇād bhayam |