Book 12 Chapter 130 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | hīne paramake dharme sarvalokātilaṅghini
sarvasmin dasyusād bhūte pṛthivyām upajīvane |
2 | kenāsmin brāhmaṇo jīvej jaghanye kāla āgate
asaṃtyajan putrapautrān anukrośāt pitāmaha |
3 | bhīṣma uvāca |
3 | vijñānabalam āsthāya jīvitavyaṃ tathāgate
sarvaṃ sādhvartham evedam asādhvarthaṃ na kiṃ cana |
4 | asādhubhyo nirādāya sādhubhyo yaḥ prayacchati
ātmānaṃ saṃkramaṃ kṛtvā kṛtsnadharmavid eva saḥ |
5 | suroṣeṇātmano rājan rājye sthitim akopayan
adattam apy ādadīta dātur vittaṃ mameti vā |
6 | vijñānabalapūto yo vartate ninditeṣv api
vṛttavijñānavān dhīraḥ kas taṃ kiṃ vaktum arhati |
7 | yeṣāṃ balakṛtā vṛttir naiṣām anyābhirocate
tejasābhipravardhante balavanto yudhiṣṭhira |
8 | yad eva prakṛtaṃ śāstram aviśeṣeṇa vindati
tad eva madhyāḥ sevante medhāvī cāpy athottaram |
9 | ṛtvikpurohitācāryān satkṛtair abhipūjitān
na brāhmaṇān yātayeta doṣān prāpnoti yātayan |
10 | etat pramāṇaṃ lokasya cakṣur etat sanātanam
tat pramāṇo 'vagāheta tena tat sādhv asādhu vā |
11 | bahūni grāmavāstavyā roṣād brūyuḥ parasparam
na teṣāṃ vacanād rājā satkuryād yātayeta vā |
12 | na vācyaḥ parivādo vai na śrotavyaḥ kathaṃ cana
karṇāv eva pidhātavyau prastheyaṃ vā tato 'nyataḥ |
13 | na vai satāṃ vṛttam etat parivādo na paiśunam
guṇānām eva vaktāraḥ santaḥ satsu yudhiṣṭhira |
14 | yathā samadhurau damyau sudāntau sādhuvāhinau
dhuram udyamya vahatas tathā varteta vai nṛpaḥ yathā yathāsya vahataḥ sahāyāḥ syus tathāpare |
15 | ācāram eva manyante garīyo dharmalakṣaṇam
apare naivam icchanti ye śaṅkhalikhitapriyāḥ mārdavād atha lobhād vā te brūyur vākyam īdṛśam |
16 | ārṣam apy atra paśyanti vikarmasthasya yāpanam
na cārṣāt sadṛśaṃ kiṃ cit pramāṇaṃ vidyate kva cit |
17 | devā api vikarmasthaṃ yātayanti narādhamam
vyājena vindan vittaṃ hi dharmāt tu parihīyate |
18 | sarvataḥ satkṛtaḥ sadbhir bhūtiprabhavakāraṇaiḥ
hṛdayenābhyanujñāto yo dharmas taṃ vyavasyati |
19 | yaś caturguṇasaṃpannaṃ dharmaṃ veda sa dharmavit
aher iva hi dharmasya padaṃ duḥkhaṃ gaveṣitum |
20 | yathā mṛgasya viddhasya mṛgavyādhaḥ padaṃ nayet
kakṣe rudhirapātena tathā dharmapadaṃ nayet |
21 | evaṃ sadbhir vinītena pathā gantavyam acyuta
rājarṣīṇāṃ vṛttam etad avagaccha yudhiṣṭhira |