Book 12 Chapter 119 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | evaṃ śunāsamān bhṛtyān svasthāne yo narādhipaḥ
niyojayati kṛtyeṣu sa rājyaphalam aśnute |
2 | na śvā svasthānam utkramya pramāṇam abhi satkṛtaḥ
āropyaḥ śvā svakāt sthānād utkramyānyat prapadyate |
3 | svajātikulasaṃpannāḥ sveṣu karmasv avasthitāḥ
prakartavyā budhā bhṛtyā nāsthāne prakriyā kṣamā |
4 | anurūpāṇi karmāṇi bhṛtyebhyo yaḥ prayacchati
sa bhṛtyaguṇasaṃpannaṃ rājā phalam upāśnute |
5 | śarabhaḥ śarabhasthāne siṃhaḥ siṃha ivorjitaḥ
vyāghro vyāghra iva sthāpyo dvīpī dvīpī yathā tathā |
6 | karmasv ihānurūpeṣu nyasyā bhṛtyā yathāvidhi
pratilomaṃ na bhṛtyās te sthāpyāḥ karmaphalaiṣiṇā |
7 | yaḥ pramāṇam atikramya pratilomaṃ narādhipaḥ
bhṛtyān sthāpayate 'buddhir na sa rañjayate prajāḥ |
8 | na bāliśā na ca kṣudrā na cāpratimitendriyāḥ
nākulīnā narāḥ pārśve sthāpyā rājñā hitaiṣiṇā |
9 | sādhavaḥ kuśalāḥ śūrā jñānavanto 'nasūyakāḥ
akṣudrāḥ śucayo dakṣā narāḥ syuḥ pāripārśvakāḥ |
10 | nyagbhūtās tatparāḥ kṣāntāś caukṣāḥ prakṛtijāḥ śubhāḥ
sve sve sthāne 'parikruṣṭās te syū rājño bahiścarāḥ |
11 | siṃhasya satataṃ pārśve siṃha eva jano bhavet
asiṃhaḥ siṃhasahitaḥ siṃhaval labhate phalam |
12 | yas tu siṃhaḥ śvabhiḥ kīrṇaḥ siṃhakarmaphale rataḥ
na sa siṃhaphalaṃ bhoktuṃ śaktaḥ śvabhir upāsitaḥ |
13 | evam etair manuṣyendra śūraiḥ prājñair bahuśrutaiḥ
kulīnaiḥ saha śakyeta kṛtsnāṃ jetuṃ vasuṃdharām |
14 | nāvaidyo nānṛjuḥ pārśve nāvidyo nāmahādhanaḥ
saṃgrāhyo vasudhāpālair bhṛtyo bhṛtyavatāṃ vara |
15 | bāṇavad visṛtā yānti svāmikāryaparā janāḥ
ye bhṛtyāḥ pārthivahitās teṣāṃ sāntvaṃ prayojayet |
16 | kośaś ca satataṃ rakṣyo yatnam āsthāya rājabhiḥ
kośamūlā hi rājānaḥ kośamūlakaro bhava |
17 | koṣṭhāgāraṃ ca te nityaṃ sphītaṃ dhānyaiḥ susaṃcitam
sadāstu satsu saṃnyastaṃ dhanadhānyaparo bhava |
18 | nityayuktāś ca te bhṛtyā bhavantu raṇakovidāḥ
vājināṃ ca prayogeṣu vaiśāradyam iheṣyate |
19 | jñātibandhujanāvekṣī mitrasaṃbandhisaṃvṛtaḥ
paurakāryahitānveṣī bhava kauravanandana |
20 | eṣā te naiṣṭhikī buddhiḥ prajñā cābhihitā mayā
śvā te nidarśanaṃ tāta kiṃ bhūyaḥ śrotum icchasi |