Book 12 Chapter 115 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | vidvān mūrkhapragalbhena mṛdus tīkṣṇena bhārata
ākruśyamānaḥ sadasi kathaṃ kuryād ariṃdama |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | śrūyatāṃ pṛthivīpāla yathaiṣo 'rtho 'nugīyate
sadā sucetāḥ sahate narasyehālpacetasaḥ |
3 | aruṣyan kruśyamānasya sukṛtaṃ nāma vindati
duṣkṛtaṃ cātmano marṣī ruṣyaty evāpamārṣṭi vai |
4 | ṭiṭṭibhaṃ tam upekṣeta vāśamānam ivāturam
lokavidveṣam āpanno niṣphalaṃ pratipadyate |
5 | iti sa ślāghate nityaṃ tena pāpena karmaṇā
idam ukto mayā kaś cit saṃmato janasaṃsadi sa tatra vrīḍitaḥ śuṣko mṛtakalpo 'vatiṣṭhati |
6 | ślāghann aślāghanīyena karmaṇā nirapatrapaḥ
upekṣitavyo dāntena tādṛśaḥ puruṣādhamaḥ |
7 | yad yad brūyād alpamatis tat tad asya sahet sadā
prākṛto hi praśaṃsan vā nindan vā kiṃ kariṣyati vane kāka ivābuddhir vāśamāno nirarthakam |
8 | yadi vāgbhiḥ prayogaḥ syāt prayoge pāpakarmaṇaḥ
vāg evārtho bhavet tasya na hy evārtho jighāṃsataḥ |
9 | niṣekaṃ viparītaṃ sa ācaṣṭe vṛttaceṣṭayā
mayūra iva kaupīnaṃ nṛtyan saṃdarśayann iva |
10 | yasyāvācyaṃ na loke 'sti nākāryaṃ vāpi kiṃ cana
vācaṃ tena na saṃdadhyāc chuciḥ saṃkliṣṭakarmaṇā |
11 | pratyakṣaṃ guṇavādī yaḥ parokṣaṃ tu vinindakaḥ
sa mānavaḥ śvaval loke naṣṭalokaparāyaṇaḥ |
12 | tādṛg janaśatasyāpi yad dadāti juhoti ca
parokṣeṇāpavādena tan nāśayati sa kṣaṇāt |
13 | tasmāt prājño naraḥ sadyas tādṛśaṃ pāpacetasam
varjayet sādhubhir varjyaṃ sārameyāmiṣaṃ yathā |
14 | parivādaṃ bruvāṇo hi durātmā vai mahātmane
prakāśayati doṣān svān sarpaḥ phaṇam ivocchritam |
15 | taṃ svakarmāṇi kurvāṇaṃ pratikartuṃ ya icchati
bhasmakūṭa ivābuddhiḥ kharo rajasi majjati |
16 | manuṣyaśālāvṛkam apraśāntaṃ; janāpavāde satataṃ niviṣṭam
mātaṅgam unmattam ivonnadantaṃ; tyajeta taṃ śvānam ivātiraudram |
17 | adhīrajuṣṭe pathi vartamānaṃ; damād apetaṃ vinayāc ca pāpam
arivrataṃ nityam abhūtikāmaṃ; dhig astu taṃ pāpamatiṃ manuṣyam |
18 | pratyucyamānas tu hi bhūya ebhir; niśāmya mā bhūs tvam athārtarūpaḥ
uccasya nīcena hi saṃprayogaṃ; vigarhayanti sthirabuddhayo ye |
19 | kruddho daśārdhena hi tāḍayed vā; sa pāṃsubhir vāpakiret tuṣair vā
vivṛtya dantāṃś ca vibhīṣayed vā; siddhaṃ hi mūrkhe kupite nṛśaṃse |
20 | vigarhaṇāṃ paramadurātmanā kṛtāṃ; saheta yaḥ saṃsadi durjanān naraḥ
paṭhed idaṃ cāpi nidarśanaṃ sadā; na vāṅmayaṃ sa labhati kiṃ cid apriyam |