Book 12 Chapter 114 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | rājā rājyam anuprāpya durbalo bharatarṣabha
amitrasyātivṛddhasya kathaṃ tiṣṭhed asādhanaḥ |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
saritāṃ caiva saṃvādaṃ sāgarasya ca bhārata |
3 | surārinilayaḥ śaśvat sāgaraḥ saritāṃ patiḥ
papraccha saritaḥ sarvāḥ saṃśayaṃ jātam ātmanaḥ |
4 | samūlaśākhān paśyāmi nihatāṃś chāyino drumān
yuṣmābhir iha pūrṇābhir anyāṃs tatra na vetasam |
5 | akāyaś cālpasāraś ca vetasaḥ kūlajaś ca vaḥ
avajñāya naśakyo vā kiṃ cid vā tena vaḥ kṛtam |
6 | tad ahaṃ śrotum icchāmi sarvāsām eva vo matam
yathā kūlāni cemāni bhittvā nānīyate vaśam |
7 | tataḥ prāha nadī gaṅgā vākyam uttaram arthavat
hetumad grāhakaṃ caiva sāgaraṃ saritāṃ patim |
8 | tiṣṭhanty ete yathāsthānaṃ nagā hy ekaniketanāḥ
tatas tyajanti tat sthānaṃ prātilomyād acetasaḥ |
9 | vetaso vegam āyāntaṃ dṛṣṭvā namati netaraḥ
sa ca vege 'bhyatikrānte sthānam āsādya tiṣṭhati |
10 | kālajñaḥ samayajñaś ca sadā vaśyaś ca nodrumaḥ
anulomas tathāstabdhas tena nābhyeti vetasaḥ |
11 | mārutodakavegena ye namanty unnamanti ca
oṣadhyaḥ pādapā gulmā na te yānti parābhavam |
12 | yo hi śatror vivṛddhasya prabhor vadhavināśane
pūrvaṃ na sahate vegaṃ kṣipram eva sa naśyati |
13 | sārāsāraṃ balaṃ vīryam ātmano dviṣataś ca yaḥ
jānan vicarati prājño na sa yāti parābhavam |
14 | evam eva yadā vidvān manyetātibalaṃ ripum
saṃśrayed vaitasīṃ vṛttim evaṃ prajñānalakṣaṇam |