Book 12 Chapter 113 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | kiṃ pārthivena kartavyaṃ kiṃ ca kṛtvā sukhī bhavet
tan mamācakṣva tattvena sarvaṃ dharmabhṛtāṃ vara |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | hanta te 'haṃ pravakṣyāmi śṛṇu kāryaikaniścayam
yathā rājñeha kartavyaṃ yac ca kṛtvā sukhī bhavet |
3 | na tv evaṃ vartitavyaṃ sma yathedam anuśuśrumaḥ
uṣṭrasya sumahad vṛttaṃ tan nibodha yudhiṣṭhira |
4 | jātismaro mahān uṣṭraḥ prājāpatyayugodbhavaḥ
tapaḥ sumahad ātiṣṭhad araṇye saṃśitavrataḥ |
5 | tapasas tasya cānte vai prītimān abhavat prabhuḥ
vareṇa chandayām āsa tataś cainaṃ pitāmahaḥ |
6 | uṣṭra uvāca |
6 | bhagavaṃs tvatprasādān me dīrghā grīvā bhaved iyam
yojanānāṃ śataṃ sāgraṃ yā gacchec carituṃ vibho |
7 | bhīṣma uvāca |
7 | evam astv iti coktaḥ sa varadena mahātmanā
pratilabhya varaṃ śreṣṭhaṃ yayāv uṣṭraḥ svakaṃ vanam |
8 | sa cakāra tad ālasyaṃ varadānāt sa durmatiḥ
na caicchac carituṃ gantuṃ durātmā kālamohitaḥ |
9 | sa kadā cit prasāryaivaṃ tāṃ grīvāṃ śatayojanām
cacārāśrāntahṛdayo vātaś cāgāt tato mahān |
10 | sa guhāyāṃ śirogrīvaṃ nidhāya paśur ātmanaḥ
āstātha varṣam abhyāgāt sumahat plāvayaj jagat |
11 | atha śītaparītāṅgo jambukaḥ kṣucchramānvitaḥ
sadāras tāṃ guhām āśu praviveśa jalārditaḥ |
12 | sa dṛṣṭvā māṃsajīvī tu subhṛśaṃ kṣucchramānvitaḥ
abhakṣayat tato grīvām uṣṭrasya bharatarṣabha |
13 | yadā tv abudhyatātmānaṃ bhakṣyamāṇaṃ sa vai paśuḥ
tadā saṃkocane yatnam akarod bhṛśaduḥkhitaḥ |
14 | yāvad ūrdhvam adhaś caiva grīvāṃ saṃkṣipate paśuḥ
tāvat tena sadāreṇa jambukena sa bhakṣitaḥ |
15 | sa hatvā bhakṣayitvā ca jambukoṣṭraṃ tatas tadā
vigate vātavarṣe ca niścakrāma guhāmukhāt |
16 | evaṃ durbuddhinā prāptam uṣṭreṇa nidhanaṃ tadā
ālasyasya kramāt paśya mahad doṣam upāgatam |
17 | tvam apy etaṃ vidhiṃ tyaktvā yogena niyatendriyaḥ
vartasva buddhimūlaṃ hi vijayaṃ manur abravīt |
18 | buddhiśreṣṭhāni karmāṇi bāhumadhyāni bhārata
tāni jaṅghājaghanyāni bhārapratyavarāṇi ca |
19 | rājyaṃ tiṣṭhati dakṣasya saṃgṛhītendriyasya ca
guptamantraśrutavataḥ susahāyasya cānagha |
20 | parīkṣyakāriṇo 'rthāś ca tiṣṭhantīha yudhiṣṭhira
sahāyayuktena mahī kṛtsnā śakyā praśāsitum |
21 | idaṃ hi sadbhiḥ kathitaṃ vidhijñaiḥ; purā mahendrapratimaprabhāva
mayāpi coktaṃ tava śāstradṛṣṭyā; tvam atra yuktaḥ pracarasva rājan |