Book 12 Chapter 109
1	yudhiṣṭhira uvāca
1	mahān ayaṃ dharmapatho bahuśākhaś ca bhārata kiṃ svid eveha dharmāṇām anuṣṭheyatamaṃ matam
2	kiṃ kāryaṃ sarvadharmāṇāṃ garīyo bhavato matam yathāyaṃ puruṣo dharmam iha ca pretya cāpnuyāt
3	bhīṣma uvāca
3	mātāpitror gurūṇāṃ ca pūjā bahumatā mama atra yukto naro lokān yaśaś ca mahad aśnute
4	yad ete hy abhijānīyuḥ karma tāta supūjitāḥ dharmyaṃ dharmaviruddhaṃ vā tat kartavyaṃ yudhiṣṭhira
5	na tair anabhyanujñāto dharmam anyaṃ prakalpayet yam ete 'bhyanujānīyuḥ sa dharma iti niścayaḥ
6	eta eva trayo lokā eta evāśramās trayaḥ eta eva trayo vedā eta eva trayo 'gnayaḥ
7	pitā hy agnir gārhapatyo mātāgnir dakṣiṇaḥ smṛtaḥ gurur āhavanīyas tu sāgnitretā garīyasī
8	triṣv apramādyann eteṣu trīṃl lokān avajeṣyasi pitṛvṛttyā tv imaṃ lokaṃ mātṛvṛttyā tathāparam brahmalokaṃ guror vṛttyā nityam eva cariṣyasi
9	samyag eteṣu vartasva triṣu lokeṣu bhārata yaśaḥ prāpsyasi bhadraṃ te dharmaṃ ca sumahāphalam
10	naitān atiśayej jātu nātyaśnīyān na dūṣayet nityaṃ paricarec caiva tad vai sukṛtam uttamam kīrtiṃ puṇyaṃ yaśo lokān prāpsyase ca janādhipa
11	sarve tasyādṛtā lokā yasyaite traya ādṛtāḥ anādṛtās tu yasyaite sarvās tasyāphalāḥ kriyāḥ
12	naivāyaṃ na paro lokas tasya caiva paraṃtapa amānitā nityam eva yasyaite guravas trayaḥ
13	na cāsmin na pare loke yaśas tasya prakāśate na cānyad api kalyāṇaṃ pāratraṃ samudāhṛtam
14	tebhya eva tu tat sarvaṃ kṛtyayā visṛjāmy aham tad āsīn me śataguṇaṃ sahasraguṇam eva ca tasmān me saṃprakāśante trayo lokā yudhiṣṭhira
15	daśaiva tu sadācāryaḥ śrotriyān atiricyate daśācāryān upādhyāya upādhyāyān pitā daśa
16	pitṝn daśa tu mātaikā sarvāṃ vā pṛthivīm api gurutvenābhibhavati nāsti mātṛsamo guruḥ gurur garīyān pitṛto mātṛtaś ceti me matiḥ
17	ubhau hi mātāpitarau janmani vyupayujyataḥ śarīram etau sṛjataḥ pitā mātā ca bhārata ācāryaśiṣṭā yā jātiḥ sā divyā sājarāmarā
18	avadhyā hi sadā mātā pitā cāpy apakāriṇau na saṃduṣyati tat kṛtvā na ca te dūṣayanti tam dharmāya yatamānānāṃ vidur devāḥ saharṣibhiḥ
19	ya āvṛṇoty avitathena karṇāv; ṛtaṃ bruvann amṛtaṃ saṃprayacchan taṃ vai manye pitaraṃ mātaraṃ ca; tasmai na druhyet kṛtam asya jānan
20	vidyāṃ śrutvā ye guruṃ nādriyante; pratyāsannaṃ manasā karmaṇā vā yathaiva te gurubhir bhāvanīyās; tathā teṣāṃ guravo 'py arcanīyāḥ
21	tasmāt pūjayitavyāś ca saṃvibhajyāś ca yatnataḥ guravo 'rcayitavyāś ca purāṇaṃ dharmam icchatā
22	yena prītāś ca pitaras tena prītaḥ pitāmahaḥ prīṇāti mātaraṃ yena pṛthivī tena pūjitā
23	yena prīṇāty upādhyāyaṃ tena syād brahma pūjitam mātṛtaḥ pitṛtaś caiva tasmāt pūjyatamo guruḥ ṛṣayaś ca hi devāś ca prīyante pitṛbhiḥ saha
24	na kena cana vṛttena hy avajñeyo gurur bhavet na ca mātā na ca pitā tādṛśo yādṛśo guruḥ
25	na te 'vamānam arhanti na ca te dūṣayanti tam gurūṇām eva satkāraṃ vidur devāḥ saharṣibhiḥ
26	upādhyāyaṃ pitaraṃ mātaraṃ ca; ye 'bhidruhyanti manasā karmaṇā vā teṣāṃ pāpaṃ bhrūṇahatyāviśiṣṭaṃ; tasmān nānyaḥ pāpakṛd asti loke
27	mitradruhaḥ kṛtaghnasya strīghnasya piśunasya ca caturṇāṃ vayam eteṣāṃ niṣkṛtiṃ nānuśuśrumaḥ
28	etat sarvam atideśena sṛṣṭaṃ; yat kartavyaṃ puruṣeṇeha loke etac chreyo nānyad asmād viśiṣṭaṃ; sarvān dharmān anusṛtyaitad uktam