Book 12 Chapter 107 | |
1 | rājaputra uvāca |
1 | na nikṛtyā na dambhena brahmann icchāmi jīvitum
nādharmayuktān iccheyam arthān sumahato 'py aham |
2 | purastād eva bhagavan mayaitad apavarjitam
yena māṃ nābhiśaṅketa yad vā kṛtsnaṃ hitaṃ bhavet |
3 | ānṛśaṃsyena dharmeṇa loke hy asmiñ jijīviṣuḥ
nāham etad alaṃ kartuṃ naitan mayy upapadyate |
4 | munir uvāca |
4 | upapannas tvam etena yathā kṣatriya bhāṣase
prakṛtyā hy upapanno 'si buddhyā cādbhutadarśana |
5 | ubhayor eva vām arthe yatiṣye tava tasya ca
saṃśleṣaṃ vā kariṣyāmi śāśvataṃ hy anapāyinam |
6 | tvādṛśaṃ hi kule jātam anṛśaṃsaṃ bahuśrutam
amātyaṃ ko na kurvīta rājyapraṇayakovidam |
7 | yas tvaṃ pravrajito rājyād vyasanaṃ cottamaṃ gataḥ
ānṛśaṃsyena vṛttena kṣatriyecchasi jīvitum |
8 | āgantā madgṛhaṃ tāta vaidehaḥ satyasaṃgaraḥ
yathāhaṃ taṃ niyokṣyāmi tat kariṣyaty asaṃśayam |
9 | bhīṣma uvāca |
9 | tata āhūya vaidehaṃ munir vacanam abravīt
ayaṃ rājakule jāto viditābhyantaro mama |
10 | ādarśa iva śuddhātmā śāradaś candramā iva
nāsmin paśyāmi vṛjinaṃ sarvato me parīkṣitaḥ |
11 | tena te saṃdhir evāstu viśvasāsmin yathā mayi
na rājyam anamātyena śakyaṃ śāstum amitrahan |
12 | amātyaḥ śūra eva syād buddhisaṃpanna eva ca
tābhyāṃ caiva bhayaṃ rājñaḥ paśya rājyasya yojanam dharmātmanāṃ kva cil loke nānyāsti gatir īdṛśī |
13 | kṛtātmā rājaputro 'yaṃ satāṃ mārgam anuṣṭhitaḥ
susaṃgṛhītas tv evaiṣa tvayā dharmapurogamaḥ saṃsevyamānaḥ śatrūṃs te gṛhṇīyān mahato gaṇān |
14 | yady ayaṃ pratiyudhyet tvāṃ svakarma kṣatriyasya tat
jigīṣamāṇas tvāṃ yuddhe pitṛpaitāmahe pade |
15 | tvaṃ cāpi pratiyudhyethā vijigīṣuvrate sthitaḥ
ayuddhvaiva niyogān me vaśe vaideha te sthitaḥ |
16 | sa tvaṃ dharmam avekṣasva tyaktvādharmam asāṃpratam
na hi kāmān na ca drohāt svadharmaṃ hātum arhasi |
17 | naiva nityaṃ jayas tāta naiva nityaṃ parājayaḥ
tasmād bhojayitavyaś ca bhoktavyaś ca paro janaḥ |
18 | ātmany eva hi saṃdṛśyāv ubhau jayaparājayau
niḥśeṣakāriṇāṃ tāta niḥśeṣakaraṇād bhayam |
19 | ity uktaḥ pratyuvācedaṃ vacanaṃ brāhmaṇarṣabham
abhipūjyābhisatkṛtya pūjārham anumānya ca |
20 | yathā brūyān mahāprājño yathā brūyād bahuśrutaḥ
śreyaskāmo yathā brūyād ubhayor yat kṣamaṃ bhavet |
21 | tathā vacanam ukto 'smi kariṣyāmi ca tat tathā
etad dhi paramaṃ śreyo na me 'trāsti vicāraṇā |
22 | tataḥ kauśalyam āhūya vaideho vākyam abravīt
dharmato nītitaś caiva balena ca jito mayā |
23 | so 'haṃ tvayā tv ātmaguṇair jitaḥ pārthivasattama
ātmānam anavajñāya jitavad vartatāṃ bhavān |
24 | nāvamanye ca te buddhiṃ nāvamanye ca pauruṣam
nāvamanye jayāmīti jitavad vartatāṃ bhavān |
25 | yathāvat pūjito rājan gṛhaṃ gantāsi me gṛhāt
tataḥ saṃpūjya tau vipraṃ viśvastau jagmatur gṛhān |
26 | vaidehas tv atha kausalyaṃ praveśya gṛham añjasā
pādyārghyamadhuparkais taṃ pūjārhaṃ pratyapūjayat |
27 | dadau duhitaraṃ cāsmai ratnāni vividhāni ca
eṣa rājñāṃ paro dharmaḥ sahyau jayaparājayau |