Book 12 Chapter 99 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | ke lokā yudhyamānānāṃ śūrāṇām anivartinām
bhavanti nidhanaṃ prāpya tan me brūhi pitāmaha |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
ambarīṣasya saṃvādam indrasya ca yudhiṣṭhira |
3 | ambarīṣo hi nābhāgaḥ svargaṃ gatvā sudurlabham
dadarśa suralokasthaṃ śakreṇa sacivaṃ saha |
4 | sarvatejomayaṃ divyaṃ vimānavaram āsthitam
upary upari gacchantaṃ svaṃ vai senāpatiṃ prabhum |
5 | sa dṛṣṭvopari gacchantaṃ senāpatim udāradhīḥ
ṛddhiṃ dṛṣṭvā sudevasya vismitaḥ prāha vāsavam |
6 | sāgarāntāṃ mahīṃ kṛtsnām anuśiṣya yathāvidhi
cāturvarṇye yathāśāstraṃ pravṛtto dharmakāmyayā |
7 | brahmacaryeṇa ghoreṇa ācāryakulasevayā
vedān adhītya dharmeṇa rājaśāstraṃ ca kevalam |
8 | atithīn annapānena pitṝṃś ca svadhayā tathā
ṛṣīn svādhyāyadīkṣābhir devān yajñair anuttamaiḥ |
9 | kṣatradharme sthito bhūtvā yathāśāstraṃ yathāvidhi
udīkṣamāṇaḥ pṛtanāṃ jayāmi yudhi vāsava |
10 | devarāja sudevo 'yaṃ mama senāpatiḥ purā
āsīd yodhaḥ praśāntātmā so 'yaṃ kasmād atīva mām |
11 | nānena kratubhir mukhyair iṣṭaṃ naiva dvijātayaḥ
tarpitā vidhivac chakra so 'yaṃ kasmād atīva mām |
12 | indra uvāca |
12 | etasya vitatas tāta sudevasya babhūva ha
saṃgrāmayajñaḥ sumahān yaś cānyo yudhyate naraḥ |
13 | saṃnaddho dīkṣitaḥ sarvo yodhaḥ prāpya camūmukham
yuddhayajñādhikārastho bhavatīti viniścayaḥ |
14 | ambarīṣa uvāca |
14 | kāni yajñe havīṃṣy atra kim ājyaṃ kā ca dakṣiṇā
ṛtvijaś cātra ke proktās tan me brūhi śatakrato |
15 | indra uvāca |
15 | ṛtvijaḥ kuñjarās tatra vājino 'dhvaryavas tathā
havīṃṣi paramāṃsāni rudhiraṃ tv ājyam eva ca |
16 | sṛgālagṛdhrakākolāḥ sadasyās tatra satriṇaḥ
ājyaśeṣaṃ pibanty ete haviḥ prāśnanti cādhvare |
17 | prāsatomarasaṃghātāḥ khaḍgaśaktiparaśvadhāḥ
jvalanto niśitāḥ pītāḥ srucas tasyātha satriṇaḥ |
18 | cāpavegāyatas tīkṣṇaḥ parakāyāvadāraṇaḥ
ṛjuḥ suniśitaḥ pītaḥ sāyako 'sya sruvo mahān |
19 | dvīpicarmāvanaddhaś ca nāgadantakṛtatsaruḥ
hastihastagataḥ khaḍgaḥ sphyo bhavet tasya saṃyuge |
20 | jvalitair niśitaiḥ pītaiḥ prāsaśaktiparaśvadhaiḥ
śaikyāyasamayais tīkṣṇair abhighāto bhaved vasu |
21 | āvegād yat tu rudhiraṃ saṃgrāme syandate bhuvi
sāsya pūrṇāhutir hotre samṛddhā sarvakāmadhuk |
22 | chindhi bhindhīti yasyaitac chrūyate vāhinīmukhe
sāmāni sāmagās tasya gāyanti yamasādane |
23 | havirdhānaṃ tu tasyāhuḥ pareṣāṃ vāhinīmukham
kuñjarāṇāṃ hayānāṃ ca varmiṇāṃ ca samuccayaḥ agniḥ śyenacito nāma tasya yajñe vidhīyate |
24 | uttiṣṭhati kabandho 'tra sahasre nihate tu yaḥ
sa yūpas tasya śūrasya khādiro 'ṣṭāśrir ucyate |
25 | iḍopahūtaṃ krośanti kuñjarā aṅkuśeritāḥ
vyāghuṣṭatalanādena vaṣaṭkāreṇa pārthiva udgātā tatra saṃgrāme trisāmā dundubhiḥ smṛtaḥ |
26 | brahmasve hriyamāṇe yaḥ priyāṃ yuddhe tanuṃ tyajet
ātmānaṃ yūpam ucchritya sa yajño 'nantadakṣiṇaḥ |
27 | bhartur arthe tu yaḥ śūro vikramed vāhinīmukhe
bhayān na ca nivarteta tasya lokā yathā mama |
28 | nīlacandrākṛtaiḥ khaḍgair bāhubhiḥ parighopamaiḥ
yasya vedir upastīrṇā tasya lokā yathā mama |
29 | yas tu nāvekṣate kaṃ cit sahāyaṃ vijaye sthitaḥ
vigāhya vāhinīmadhyaṃ tasya lokā yathā mama |
30 | yasya tomarasaṃghāṭā bherīmaṇḍūkakacchapā
vīrāsthiśarkarā durgā māṃsaśoṇitakardamā |
31 | asicarmaplavā sindhuḥ keśaśaivalaśādvalā
aśvanāgarathaiś caiva saṃbhinnaiḥ kṛtasaṃkramā |
32 | patākādhvajavānīrā hatavāhanavāhinī
śoṇitodā susaṃpūrṇā dustarā pāragair naraiḥ |
33 | hatanāgamahānakrā paralokavahāśivā
ṛṣṭikhaḍgadhvajānūkā gṛdhrakaṅkavaḍaplavā |
34 | puruṣādānucaritā bhīrūṇāṃ kaśmalāvahā
nadī yodhamahāyajñe tad asyāvabhṛthaṃ smṛtam |
35 | vedī yasya tv amitrāṇāṃ śirobhir avakīryate
aśvaskandhair gajaskandhais tasya lokā yathā mama |
36 | patnīśālā kṛtā yasya pareṣāṃ vāhinīmukham
havirdhānaṃ svavāhinyas tad asyāhur manīṣiṇaḥ |
37 | sadaś cāntarayodhāgnir āgnīdhraś cottarāṃ diśam
śatrusenākalatrasya sarvalokān adūrataḥ |
38 | yadā tūbhayato vyūho bhavaty ākāśam agrataḥ
sāsya vedī tathā yajñe nityaṃ vedās trayo 'gnayaḥ |
39 | yas tu yodhaḥ parāvṛttaḥ saṃtrasto hanyate paraiḥ
apratiṣṭhaṃ sa narakaṃ yāti nāsty atra saṃśayaḥ |
40 | yasya śoṇitavegena nadī syāt samabhiplutā
keśamāṃsāsthisaṃkīrṇā sa gacchet paramāṃ gatim |
41 | yas tu senāpatiṃ hatvā tadyānam adhirohati
sa viṣṇuvikramakrāmī bṛhaspatisamaḥ kratuḥ |
42 | nāyakaṃ vā pramāṇaṃ vā yo vā syāt tatra pūjitaḥ
jīvagrāhaṃ nigṛhṇāti tasya lokā yathā mama |
43 | āhave nihataṃ śūraṃ na śoceta kadā cana
aśocyo hi hataḥ śūraḥ svargaloke mahīyate |
44 | na hy annaṃ nodakaṃ tasya na snānaṃ nāpy aśaucakam
hatasya kartum icchanti tasya lokāñ śṛṇuṣva me |
45 | varāpsaraḥsahasrāṇi śūram āyodhane hatam
tvaramāṇā hi dhāvanti mama bhartā bhaved iti |
46 | etat tapaś ca puṇyaṃ ca dharmaś caiva sanātanaḥ
catvāraś cāśramās tasya yo yuddhe na palāyate |
47 | vṛddhaṃ balaṃ na hantavyaṃ naiva strī na ca vai dvijaḥ
tṛṇapūrṇamukhaś caiva tavāsmīti ca yo vadet |
48 | ahaṃ vṛtraṃ balaṃ pākaṃ śatamāyaṃ virocanam
durāvāryaṃ ca namuciṃ naikamāyaṃ ca śambaram |
49 | vipracittiṃ ca daiteyaṃ danoḥ putrāṃś ca sarvaśaḥ
prahrādaṃ ca nihatyājau tato devādhipo 'bhavam |
50 | bhīṣma uvāca |
50 | ity etac chakravacanaṃ niśamya pratigṛhya ca
yodhānām ātmanaḥ siddhim ambarīṣo 'bhipannavān |