Book 12 Chapter 90 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | vanaspatīn bhakṣyaphalān na chindyur viṣaye tava
brāhmaṇānāṃ mūlaphalaṃ dharmyam āhur manīṣiṇaḥ |
2 | brāhmaṇebhyo 'tiriktaṃ ca bhuñjīrann itare janāḥ
na brāhmaṇoparodhena hared anyaḥ kathaṃ cana |
3 | vipraś cet tyāgam ātiṣṭhed ākhyāyāvṛttikarśitaḥ
parikalpyāsya vṛttiḥ syāt sadārasya narādhipa |
4 | sa cen nopanivarteta vācyo brāhmaṇasaṃsadi
kasminn idānīṃ maryādām ayaṃ lokaḥ kariṣyati |
5 | asaṃśayaṃ nivarteta na ced vakṣyaty ataḥ param
pūrvaṃ parokṣaṃ kartavyam etat kaunteya śāsanam |
6 | āhur etaj janā brahman na caitac chraddadhāmy aham
nimantryaś ca bhaved bhogair avṛttyā cet tadācaret |
7 | kṛṣigorakṣyavāṇijyaṃ lokānām iha jīvanam
ūrdhvaṃ caiva trayī vidyā sā bhūtān bhāvayaty uta |
8 | tasyāṃ prayatamānāyāṃ ye syus tatparipanthinaḥ
dasyavas tadvadhāyeha brahmā kṣatram athāsṛjat |
9 | śatrūñ jahi prajā rakṣa yajasva kratubhir nṛpa
yudhyasva samare vīro bhūtvā kauravanandana |
10 | saṃrakṣyān pālayed rājā yaḥ sa rājāryakṛttamaḥ
ye ke cit tān na rakṣanti tair artho nāsti kaś cana |
11 | sadaiva rājñā boddhavyaṃ sarvalokād yudhiṣṭhira
tasmād dhetor hi bhuñjīta manuṣyān eva mānavaḥ |
12 | antarebhyaḥ parān rakṣan parebhyaḥ punar antarān
parān parebhyaḥ svān svebhyaḥ sarvān pālaya nityadā |
13 | ātmānaṃ sarvato rakṣan rājā rakṣeta medinīm
ātmamūlam idaṃ sarvam āhur hi viduṣo janāḥ |
14 | kiṃ chidraṃ ko 'nuṣaṅgo me kiṃ vāsty avinipātitam
kuto mām āsraved doṣa iti nityaṃ vicintayet |
15 | guptaiś cārair anumataiḥ pṛthivīm anucārayet
sunītaṃ yadi me vṛttaṃ praśaṃsanti na vā punaḥ kaccid rocej janapade kaccid rāṣṭre ca me yaśaḥ |
16 | dharmajñānāṃ dhṛtimatāṃ saṃgrāmeṣv apalāyinām
rāṣṭraṃ ca ye 'nujīvanti ye ca rājño 'nujīvinaḥ |
17 | amātyānāṃ ca sarveṣāṃ madhyasthānāṃ ca sarvaśaḥ
ye ca tvābhipraśaṃseyur nindeyur atha vā punaḥ sarvān supariṇītāṃs tān kārayeta yudhiṣṭhira |
18 | ekāntena hi sarveṣāṃ na śakyaṃ tāta rocitum
mitrāmitram atho madhyaṃ sarvabhūteṣu bhārata |
19 | tulyabāhubalānāṃ ca guṇair api niṣevinām
kathaṃ syād adhikaḥ kaś cit sa tu bhuñjīta mānavān |
20 | ye carā hy acarān adyur adaṃṣṭrān daṃṣṭriṇas tathā
āśīviṣā iva kruddhā bhujagā bhujagān iva |
21 | etebhyaś cāpramattaḥ syāt sadā yatto yudhiṣṭhira
bhāruṇḍasadṛśā hy ete nipatanti pramādyataḥ |
22 | kaccit te vaṇijo rāṣṭre nodvijante karārditāḥ
krīṇanto bahu vālpena kāntārakṛtaniśramāḥ |
23 | kaccit kṛṣikarā rāṣṭraṃ na jahaty atipīḍitāḥ
ye vahanti dhuraṃ rājñāṃ saṃbharantītarān api |
24 | ito dattena jīvanti devāḥ pitṛgaṇās tathā
manuṣyoragarakṣāṃsi vayāṃsi paśavas tathā |
25 | eṣā te rāṣṭravṛttiś ca rāṣṭraguptiś ca bhārata
etam evārtham āśritya bhūyo vakṣyāmi pāṇḍava |