 | Book 12 Chapter 82
|
| 1 | yudhiṣṭhira uvāca
|
| 1 | evam agrāhyake tasmiñ jñātisaṃbandhimaṇḍale
mitreṣv amitreṣv api ca kathaṃ bhāvo vibhāvyate
|
| 2 | bhīṣma uvāca
|
| 2 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
vāsudevasya saṃvādaṃ surarṣer nāradasya ca
|
| 3 | vāsudeva uvāca
|
| 3 | nāsuhṛt paramaṃ mantraṃ nāradārhati veditum
apaṇḍito vāpi suhṛt paṇḍito vāpi nātmavān
|
| 4 | sa te sauhṛdam āsthāya kiṃ cid vakṣyāmi nārada
kṛtsnāṃ ca buddhiṃ saṃprekṣya saṃpṛcche tridivaṃgama
|
| 5 | dāsyam aiśvaryavādena jñātīnāṃ vai karomy aham
ardhabhoktāsmi bhogānāṃ vāgduruktāni ca kṣame
|
| 6 | araṇīm agnikāmo vā mathnāti hṛdayaṃ mama
vācā duruktaṃ devarṣe tan me dahati nityadā
|
| 7 | balaṃ saṃkarṣaṇe nityaṃ saukumāryaṃ punar gade
rūpeṇa mattaḥ pradyumnaḥ so 'sahāyo 'smi nārada
|
| 8 | anye hi sumahābhāgā balavanto durāsadāḥ
nityotthānena saṃpannā nāradāndhakavṛṣṇayaḥ
|
| 9 | yasya na syur na vai sa syād yasya syuḥ kṛcchram eva tat
dvābhyāṃ nivārito nityaṃ vṛṇomy ekataraṃ na ca
|
| 10 | syātāṃ yasyāhukākrūrau kiṃ nu duḥkhataraṃ tataḥ
yasya vāpi na tau syātāṃ kiṃ nu duḥkhataraṃ tataḥ
|
| 11 | so 'haṃ kitavamāteva dvayor api mahāmune
ekasya jayam āśaṃse dvitīyasyāparājayam
|
| 12 | mamaivaṃ kliśyamānasya nāradobhayataḥ sadā
vaktum arhasi yac chreyo jñātīnām ātmanas tathā
|
| 13 | nārada uvāca
|
| 13 | āpado dvividhāḥ kṛṣṇa bāhyāś cābhyantarāś ca ha
prādurbhavanti vārṣṇeya svakṛtā yadi vānyataḥ
|
| 14 | seyam ābhyantarā tubhyam āpat kṛcchrā svakarmajā
akrūrabhojaprabhavāḥ sarve hy ete tadanvayāḥ
|
| 15 | arthahetor hi kāmād vādvārā bībhatsayāpi vā
ātmanā prāptam aiśvaryam anyatra pratipāditam
|
| 16 | kṛtamūlam idānīṃ taj jātaśabdaṃ sahāyavat
na śakyaṃ punar ādātuṃ vāntam annam iva tvayā
|
| 17 | babhrūgrasenayo rājyaṃ nāptuṃ śakyaṃ kathaṃ cana
jñātibhedabhayāt kṛṣṇa tvayā cāpi viśeṣataḥ
|
| 18 | tac cet sidhyet prayatnena kṛtvā karma suduṣkaram
mahākṣayavyayaṃ vā syād vināśo vā punar bhavet
|
| 19 | anāyasena śastreṇa mṛdunā hṛdayacchidā
jihvām uddhara sarveṣāṃ parimṛjyānumṛjya ca
|
| 20 | vāsudeva uvāca
|
| 20 | anāyasaṃ mune śastraṃ mṛdu vidyām ahaṃ katham
yenaiṣām uddhare jihvāṃ parimṛjyānumṛjya ca
|
| 21 | nārada uvāca
|
| 21 | śaktyānnadānaṃ satataṃ titikṣā dama ārjavam
yathārhapratipūjā ca śastram etad anāyasam
|
| 22 | jñātīnāṃ vaktukāmānāṃ kaṭūni ca laghūni ca
girā tvaṃ hṛdayaṃ vācaṃ śamayasva manāṃsi ca
|
| 23 | nāmahāpuruṣaḥ kaś cin nānātmā nāsahāyavān
mahatīṃ dhuram ādatte tām udyamyorasā vaha
|
| 24 | sarva eva guruṃ bhāram anaḍvān vahate same
durge pratīkaḥ sugavo bhāraṃ vahati durvaham
|
| 25 | bhedād vināśaḥ saṃghānāṃ saṃghamukhyo 'si keśava
yathā tvāṃ prāpya notsīded ayaṃ saṃghas tathā kuru
|
| 26 | nānyatra buddhikṣāntibhyāṃ nānyatrendriyanigrahāt
nānyatra dhanasaṃtyāgād gaṇaḥ prājñe 'vatiṣṭhate
|
| 27 | dhanyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ svapakṣodbhāvanaṃ śubham
jñātīnām avināśaḥ syād yathā kṛṣṇa tathā kuru
|
| 28 | āyatyāṃ ca tadātve ca na te 'sty aviditaṃ prabho
ṣāḍguṇyasya vidhānena yātrāyānavidhau tathā
|
| 29 | mādhavāḥ kukurā bhojāḥ sarve cāndhakavṛṣṇayaḥ
tvayy āsaktā mahābāho lokā lokeśvarāś ca ye
|
| 30 | upāsate hi tvadbuddhim ṛṣayaś cāpi mādhava
tvaṃ guruḥ sarvabhūtānāṃ jānīṣe tvaṃ gatāgatam
tvām āsādya yaduśreṣṭham edhante jñātinaḥ sukham
|