Book 12 Chapter 78 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | keṣāṃ rājā prabhavati vittasya bharatarṣabha
kayā ca vṛttyā varteta tan me brūhi pitāmaha |
2 | bhīṣma uvāca |
2 | abrāhmaṇānāṃ vittasya svāmī rājeti vaidikam
brāhmaṇānāṃ ca ye ke cid vikarmasthā bhavanty uta |
3 | vikarmasthāś ca nopekṣyā viprā rājñā kathaṃ cana
iti rājñāṃ purāvṛttam abhijalpanti sādhavaḥ |
4 | yasya sma viṣaye rājñaḥ steno bhavati vai dvijaḥ
rājña evāparādhaṃ taṃ manyante kilbiṣaṃ nṛpa |
5 | abhiśastam ivātmānaṃ manyante tena karmaṇā
tasmād rājarṣayaḥ sarve brāhmaṇān anvapālayan |
6 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
gītaṃ kekayarājena hriyamāṇena rakṣasā |
7 | kekayānām adhipatiṃ rakṣo jagrāha dāruṇam
svādhyāyenānvitaṃ rājann araṇye saṃśitavratam |
8 | rājovāca |
8 | na me steno janapade na kadaryo na madyapaḥ
nānāhitāgnir nāyajvā māmakāntaram āviśaḥ |
9 | na ca me brāhmaṇo 'vidvān nāvratī nāpy asomapaḥ
nānāhitāgnir viṣaye māmakāntaram āviśaḥ |
10 | nānāptadakṣiṇair yajñair yajante viṣaye mama
adhīte nāvratī kaś cin māmakāntaram āviśaḥ |
11 | adhīyate 'dhyāpayanti yajante yājayanti ca
dadati pratigṛhṇanti ṣaṭsu karmasv avasthitāḥ |
12 | pūjitāḥ saṃvibhaktāś ca mṛdavaḥ satyavādinaḥ
brāhmaṇā me svakarmasthā māmakāntaram āviśaḥ |
13 | na yācante prayacchanti satyadharmaviśāradāḥ
nādhyāpayanty adhīyante yajante na ca yājakāḥ |
14 | brāhmaṇān parirakṣanti saṃgrāmeṣv apalāyinaḥ
kṣatriyā me svakarmasthā māmakāntaram āviśaḥ |
15 | kṛṣigorakṣavāṇijyam upajīvanty amāyayā
apramattāḥ kriyāvantaḥ suvratāḥ satyavādinaḥ |
16 | saṃvibhāgaṃ damaṃ śaucaṃ sauhṛdaṃ ca vyapāśritāḥ
mama vaiśyāḥ svakarmasthā māmakāntaram āviśaḥ |
17 | trīn varṇān anutiṣṭhanti yathāvad anasūyakāḥ
mama śūdrāḥ svakarmasthā māmakāntaram āviśaḥ |
18 | kṛpaṇānāthavṛddhānāṃ durbalāturayoṣitām
saṃvibhaktāsmi sarveṣāṃ māmakāntaram āviśaḥ |
19 | kuladeśādidharmāṇāṃ prathitānāṃ yathāvidhi
avyucchettāsmi sarveṣāṃ māmakāntaram āviśaḥ |
20 | tapasvino me viṣaye pūjitāḥ paripālitāḥ
saṃvibhaktāś ca satkṛtya māmakāntaram āviśaḥ |
21 | nāsaṃvibhajya bhoktāsmi na viśāmi parastriyam
svatantro jātu na krīḍe māmakāntaram āviśaḥ |
22 | nābrahmacārī bhikṣāvān bhikṣur vābrahmacārikaḥ
anṛtvijaṃ hutaṃ nāsti māmakāntaram āviśaḥ |
23 | nāvajānāmy ahaṃ vṛddhān na vaidyān na tapasvinaḥ
rāṣṭre svapati jāgarmi māmakāntaram āviśaḥ |
24 | vedādhyayanasaṃpannas tapasvī sarvadharmavit
svāmī sarvasya rājyasya śrīmān mama purohitaḥ |
25 | dānena divyān abhivāñchāmi lokān; satyenātho brāhmaṇānāṃ ca guptyā
śuśrūṣayā cāpi gurūn upaimi; na me bhayaṃ vidyate rākṣasebhyaḥ |
26 | na me rāṣṭre vidhavā brahmabandhur; na brāhmaṇaḥ kṛpaṇo nota coraḥ
na pārajāyī na ca pāpakarmā; na me bhayaṃ vidyate rākṣasebhyaḥ |
27 | na me śastrair anirbhinnam aṅge dvyaṅgulam antaram
dharmārthaṃ yudhyamānasya māmakāntaram āviśaḥ |
28 | gobrāhmaṇe ca yajñe ca nityaṃ svastyayanaṃ mama
āśāsate janā rāṣṭre māmakāntaram āviśaḥ |
29 | rākṣasa uvāca |
29 | yasmāt sarvāsv avasthāsu dharmam evānvavekṣase
tasmāt prāpnuhi kaikeya gṛhān svasti vrajāmy aham |
30 | yeṣāṃ gobrāhmaṇā rakṣyāḥ prajā rakṣyāś ca kekaya
na rakṣobhyo bhayaṃ teṣāṃ kuta eva tu mānuṣāt |
31 | yeṣāṃ purogamā viprā yeṣāṃ brahmabalaṃ balam
priyātithyās tathā dārās te vai svargajito narāḥ |
32 | bhīṣma uvāca |
32 | tasmād dvijātīn rakṣeta te hi rakṣanti rakṣitāḥ
āśīr eṣāṃ bhaved rājñāṃ rāṣṭraṃ samyak pravardhate |
33 | tasmād rājñā viśeṣeṇa vikarmasthā dvijātayaḥ
niyamyāḥ saṃvibhajyāś ca prajānugrahakāraṇāt |
34 | ya evaṃ vartate rājā paurajānapadeṣv iha
anubhūyeha bhadrāṇi prāpnotīndrasalokatām |