Book 12 Chapter 75 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | yogakṣemo hi rāṣṭrasya rājanyāyatta ucyate
yogakṣemaś ca rājño 'pi samāyattaḥ purohite |
2 | yatādṛṣṭaṃ bhayaṃ brahma prajānāṃ śamayaty uta
dṛṣṭaṃ ca rājā bāhubhyāṃ tad rāṣṭraṃ sukham edhate |
3 | atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam
mucukundasya saṃvādaṃ rājño vaiśravaṇasya ca |
4 | mucukundo vijityemāṃ pṛthivīṃ pṛthivīpatiḥ
jijñāsamānaḥ svabalam abhyayād alakādhipam |
5 | tato vaiśravaṇo rājā rakṣāṃsi samavāsṛjat
te balāny avamṛdnantaḥ prācaraṃs tasya nairṛtāḥ |
6 | sa hanyamāne sainye sve mucukundo narādhipaḥ
garhayām āsa vidvāṃsaṃ purohitam ariṃdamaḥ |
7 | tata ugraṃ tapas taptvā vasiṣṭho brahmavittamaḥ
rakṣāṃsy apāvadhīt tatra panthānaṃ cāpy avindata |
8 | tato vaiśravaṇo rājā mucukundam adarśayat
vadhyamāneṣu sainyeṣu vacanaṃ cedam abravīt |
9 | tvatto hi balinaḥ pūrve rājānaḥ sapurohitāḥ
na caivaṃ samavartaṃs te yathā tvam iha vartase |
10 | te khalv api kṛtāstrāś ca balavantaś ca bhūmipāḥ
āgamya paryupāsante mām īśaṃ sukhaduḥkhayoḥ |
11 | yady asti bāhuvīryaṃ te tad darśayitum arhasi
kiṃ brāhmaṇabalena tvam atimātraṃ pravartase |
12 | mucukundas tataḥ kruddhaḥ pratyuvāca dhaneśvaram
nyāyapūrvam asaṃrabdham asaṃbhrāntam idaṃ vacaḥ |
13 | brahmakṣatram idaṃ sṛṣṭam ekayoni svayaṃbhuvā
pṛthag balavidhānaṃ ca tal lokaṃ parirakṣati |
14 | tapomantrabalaṃ nityaṃ brāhmaṇeṣu pratiṣṭhitam
astrabāhubalaṃ nityaṃ kṣatriyeṣu pratiṣṭhitam |
15 | tābhyāṃ saṃbhūya kartavyaṃ prajānāṃ paripālanam
tathā ca māṃ pravartantaṃ garhayasy alakādhipa |
16 | tato 'bravīd vaiśravaṇo rājānaṃ sapurohitam
nāhaṃ rājyam anirdiṣṭaṃ kasmai cid vidadhāmy uta |
17 | nācchinde cāpi nirdiṣṭam iti jānīhi pārthiva
praśādhi pṛthivīṃ vīra maddattām akhilām imām |
18 | mucukunda uvāca |
18 | nāhaṃ rājyaṃ bhavaddattaṃ bhoktum icchāmi pārthiva
bāhuvīryārjitaṃ rājyam aśnīyām iti kāmaye |
19 | bhīṣma uvāca |
19 | tato vaiśravaṇo rājā vismayaṃ paramaṃ yayau
kṣatradharme sthitaṃ dṛṣṭvā mucukundam asaṃbhramam |
20 | tato rājā mucukundaḥ so 'nvaśāsad vasuṃdharām
bāhuvīryārjitāṃ samyak kṣatradharmam anuvrataḥ |
21 | evaṃ yo brahmavid rājā brahmapūrvaṃ pravartate
jayaty avijitām urvīṃ yaśaś ca mahad aśnute |
22 | nityodako brāhmaṇaḥ syān nityaśastraś ca kṣatriyaḥ
tayor hi sarvam āyattaṃ yat kiṃ cij jagatīgatam |