Book 12 Chapter 61 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | āśramāṇāṃ mahābāho śṛṇu satyaparākrama
caturṇām iha varṇānāṃ karmāṇi ca yudhiṣṭhira |
2 | vānaprasthaṃ bhaikṣacaryāṃ gārhasthyaṃ ca mahāśramam
brahmacaryāśramaṃ prāhuś caturthaṃ brāhmaṇair vṛtam |
3 | jaṭākaraṇasaṃskāraṃ dvijātitvam avāpya ca
ādhānādīni karmāṇi prāpya vedam adhītya ca |
4 | sadāro vāpy adāro vā ātmavān saṃyatendriyaḥ
vānaprasthāśramaṃ gacchet kṛtakṛtyo gṛhāśramāt |
5 | tatrāraṇyakaśāstrāṇi samadhītya sa dharmavit
ūrdhvaretāḥ prajāyitvā gacchaty akṣarasātmatām |
6 | etāny eva nimittāni munīnām ūrdhvaretasām
kartavyānīha vipreṇa rājann ādau vipaścitā |
7 | caritabrahmacaryasya brāhmaṇasya viśāṃ pate
bhaikṣacaryāsv adhīkāraḥ praśasta iha mokṣiṇaḥ |
8 | yatrāstamitaśāyī syān niragnir aniketanaḥ
yathopalabdhajīvī syān munir dānto jitendriyaḥ |
9 | nirāśīḥ syāt sarvasamo nirbhogo nirvikāravān
vipraḥ kṣemāśramaṃ prāpto gacchaty akṣarasātmatām |
10 | adhītya vedān kṛtasarvakṛtyaḥ; saṃtānam utpādya sukhāni bhuktvā
samāhitaḥ pracared duścaraṃ taṃ; gārhasthyadharmaṃ munidharmadṛṣṭam |
11 | svadāratuṣṭa ṛtukālagāmī; niyogasevī naśaṭho najihmaḥ
mitāśano devaparaḥ kṛtajñaḥ; satyo mṛduś cānṛśaṃsaḥ kṣamāvān |
12 | dānto vidheyo havyakavye 'pramatto; annasya dātā satataṃ dvijebhyaḥ
amatsarī sarvaliṅgipradātā; vaitānanityaś ca gṛhāśramī syāt |
13 | athātra nārāyaṇagītam āhur; maharṣayas tāta mahānubhāvāḥ
mahārtham atyarthatapaḥprayuktaṃ; tad ucyamānaṃ hi mayā nibodha |
14 | satyārjavaṃ cātithipūjanaṃ ca; dharmas tathārthaś ca ratiś ca dāre
niṣevitavyāni sukhāni loke; hy asmin pare caiva mataṃ mamaitat |
15 | bharaṇaṃ putradārāṇāṃ vedānāṃ pāraṇaṃ tathā
satāṃ tam āśramaṃ śreṣṭhaṃ vadanti paramarṣayaḥ |
16 | evaṃ hi yo brāhmaṇo yajñaśīlo; gārhasthyam adhyāvasate yathāvat
gṛhasthavṛttiṃ praviśodhya samyak; svarge viṣuddhaṃ phalam āpnute saḥ |
17 | tasya dehaparityāgād iṣṭāḥ kāmākṣayā matāḥ
ānantyāyopatiṣṭhanti sarvatokṣiśiromukhāḥ |
18 | khādann eko japann ekaḥ sarpann eko yudhiṣṭhira
ekasminn eva ācārye śuśrūṣur malapaṅkavān |
19 | brahmacārī vratī nityaṃ nityaṃ dīkṣāparo vaśī
avicārya tathā vedaṃ kṛtyaṃ kurvan vaset sadā |
20 | śuśrūṣāṃ satataṃ kurvan guroḥ saṃpraṇameta ca
ṣaṭkarmasv anivṛttaś ca napravṛttaś ca sarvaśaḥ |
21 | na caraty adhikāreṇa sevitaṃ dviṣato na ca
eṣo 'śramapadas tāta brahmacāriṇa iṣyate |