Book 12 Chapter 52 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tataḥ kṛṣṇasya tad vākyaṃ dharmārthasahitaṃ hitam
śrutvā śāṃtanavo bhīṣmaḥ pratyuvāca kṛtāñjaliḥ |
2 | lokanātha mahābāho śiva nārāyaṇācyuta
tava vākyam abhiśrutya harṣeṇāsmi pariplutaḥ |
3 | kiṃ cāham abhidhāsyāmi vākpate tava saṃnidhau
yadā vācogataṃ sarvaṃ tava vāci samāhitam |
4 | yad dhi kiṃ cit kṛtaṃ loke kartavyaṃ kriyate ca yat
tvattas tan niḥsṛtaṃ deva lokā buddhimayā hi te |
5 | kathayed devalokaṃ yo devarājasamīpataḥ
dharmakāmārthaśāstrāṇāṃ so 'rthān brūyāt tavāgrataḥ |
6 | śarābhighātād vyathitaṃ mano me madhusūdana
gātrāṇi cāvasīdanti na ca buddhiḥ prasīdati |
7 | na ca me pratibhā kā cid asti kiṃ cit prabhāṣitum
pīḍyamānasya govinda viṣānalasamaiḥ śaraiḥ |
8 | balaṃ medhāḥ prajarati prāṇāḥ saṃtvarayanti ca
marmāṇi paritapyante bhrāntaṃ cetas tathaiva ca |
9 | daurbalyāt sajjate vāṅ me sa kathaṃ vaktum utsahe
sādhu me tvaṃ prasīdasva dāśārhakulanandana |
10 | tat kṣamasva mahābāho na brūyāṃ kiṃ cid acyuta
tvatsaṃnidhau ca sīdeta vācaspatir api bruvan |
11 | na diśaḥ saṃprajānāmi nākāśaṃ na ca medinīm
kevalaṃ tava vīryeṇa tiṣṭhāmi madhusūdana |
12 | svayam eva prabho tasmād dharmarājasya yad dhitam
tad bravīhy āśu sarveṣām āgamānāṃ tvam āgamaḥ |
13 | kathaṃ tvayi sthite loke śāśvate lokakartari
prabrūyān madvidhaḥ kaś cid gurau śiṣya iva sthite |
14 | vāsudeva uvāca |
14 | upapannam idaṃ vākyaṃ kauravāṇāṃ dhuraṃdhare
mahāvīrye mahāsattve sthite sarvārthadarśini |
15 | yac ca mām āttha gāṅgeya bāṇaghātarujaṃ prati
gṛhāṇātra varaṃ bhīṣma matprasādakṛtaṃ vibho |
16 | na te glānir na te mūrchā na dāho na ca te rujā
prabhaviṣyanti gāṅgeya kṣutpipāse na cāpy uta |
17 | jñānāni ca samagrāṇi pratibhāsyanti te 'nagha
na ca te kva cid āsaktir buddheḥ prādurbhaviṣyati |
18 | sattvasthaṃ ca mano nityaṃ tava bhīṣma bhaviṣyati
rajas tamobhyāṃ rahitaṃ ghanair mukta ivoḍurāṭ |
19 | yad yac ca dharmasaṃyuktam arthayuktam athāpi vā
cintayiṣyasi tatrāgryā buddhis tava bhaviṣyati |
20 | imaṃ ca rājaśārdūla bhūtagrāmaṃ caturvidham
cakṣur divyaṃ samāśritya drakṣyasy amitavikrama |
21 | caturvidhaṃ prajājālaṃ saṃyukto jñānacakṣuṣā
bhīṣma drakṣyasi tattvena jale mīna ivāmale |
22 | vaiśaṃpāyana uvāca |
22 | tatas te vyāsasahitāḥ sarva eva maharṣayaḥ
ṛgyajuḥsāmasaṃyuktair vacobhiḥ kṛṣṇam arcayan |
23 | tataḥ sarvārtavaṃ divyaṃ puṣpavarṣaṃ nabhastalāt
papāta yatra vārṣṇeyaḥ sagāṅgeyaḥ sapāṇḍavaḥ |
24 | vāditrāṇi ca divyāni jaguś cāpsarasāṃ gaṇāḥ
na cāhitam aniṣṭaṃ vā kiṃ cit tatra vyadṛśyata |
25 | vavau śivaḥ sukho vāyuḥ sarvagandhavahaḥ śuciḥ
śāntāyāṃ diśi śāntāś ca prāvadan mṛgapakṣiṇaḥ |
26 | tato muhūrtād bhagavān sahasrāṃśur divākaraḥ
dahan vanam ivaikānte pratīcyāṃ pratyadṛśyata |
27 | tato maharṣayaḥ sarve samutthāya janārdanam
bhīṣmam āmantrayāṃ cakrū rājānaṃ ca yudhiṣṭhiram |
28 | tataḥ praṇāmam akarot keśavaḥ pāṇḍavas tathā
sātyakiḥ saṃjayaś caiva sa ca śāradvataḥ kṛpaḥ |
29 | tatas te dharmaniratāḥ samyak tair abhipūjitāḥ
śvaḥ sameṣyāma ity uktvā yatheṣṭaṃ tvaritā yayuḥ |
30 | tathaivāmantrya gāṅgeyaṃ keśavas te ca pāṇḍavāḥ
pradakṣiṇam upāvṛtya rathān āruruhuḥ śubhān |
31 | tato rathaiḥ kāñcanadantakūbarair; mahīdharābhaiḥ samadaiś ca dantibhiḥ
hayaiḥ suparṇair iva cāśugāmibhiḥ; padātibhiś cāttaśarāsanādibhiḥ |
32 | yayau rathānāṃ purato hi sā camūs; tathaiva paścād atimātrasāriṇī
puraś ca paścāc ca yathā mahānadī; purarkṣavantaṃ girim etya narmadā |
33 | tataḥ purastād bhagavān niśākaraḥ; samutthitas tām abhiharṣayaṃś camūm
divākarāpītarasās tathauṣadhīḥ; punaḥ svakenaiva guṇena yojayan |
34 | tataḥ puraṃ surapurasaṃnibhadyuti; praviśya te yaduvṛṣapāṇḍavās tadā
yathocitān bhavanavarān samāviśañ; śramānvitā mṛgapatayo guhā iva |