Book 12 Chapter 39 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | praveśane tu pārthānāṃ janasya puravāsinaḥ
didṛkṣūṇāṃ sahasrāṇi samājagmur bahūny atha |
2 | sa rājamārgaḥ śuśubhe samalaṃkṛtacatvaraḥ
yathā candrodaye rājan vardhamāno mahodadhiḥ |
3 | gṛhāṇi rājamārge tu ratnavanti bṛhanti ca
prākampanteva bhāreṇa strīṇāṃ pūrṇāni bhārata |
4 | tāḥ śanair iva savrīḍaṃ praśaśaṃsur yudhiṣṭhiram
bhīmasenārjunau caiva mādrīputrau ca pāṇḍavau |
5 | dhanyā tvam asi pāñcāli yā tvaṃ puruṣasattamān
upatiṣṭhasi kalyāṇi maharṣīn iva gautamī |
6 | tava karmāṇy amoghāni vratacaryā ca bhāmini
iti kṛṣṇāṃ mahārāja praśaśaṃsus tadā striyaḥ |
7 | praśaṃsāvacanais tāsāṃ mithaḥśabdaiś ca bhārata
prītijaiś ca tadā śabdaiḥ puram āsīt samākulam |
8 | tam atītya yathāyuktaṃ rājamārgaṃ yudhiṣṭhiraḥ
alaṃkṛtaṃ śobhamānam upāyād rājaveśma ha |
9 | tataḥ prakṛtayaḥ sarvāḥ paurajānapadās tathā
ūcuḥ kathāḥ karṇasukhāḥ samupetya tatas tataḥ |
10 | diṣṭyā jayasi rājendra śatrūñ śatrunisūdana
diṣṭyā rājyaṃ punaḥ prāptaṃ dharmeṇa ca balena ca |
11 | bhava nas tvaṃ mahārāja rājeha śaradāṃ śatam
prajāḥ pālaya dharmeṇa yathendras tridivaṃ nṛpa |
12 | evaṃ rājakuladvāri maṅgalair abhipūjitaḥ
āśīrvādān dvijair uktān pratigṛhya samantataḥ |
13 | praviśya bhavanaṃ rājā devarājagṛhopamam
śrutvā vijayasaṃyuktaṃ rathāt paścād avātarat |
14 | praviśyābhyantaraṃ śrīmān daivatāny abhigamya ca
pūjayām āsa ratnaiś ca gandhair mālyaiś ca sarvaśaḥ |
15 | niścakrāma tataḥ śrīmān punar eva mahāyaśāḥ
dadarśa brāhmaṇāṃś caiva so 'bhirūpān upasthitān |
16 | sa saṃvṛtas tadā viprair āśīrvādavivakṣubhiḥ
śuśubhe vimalaś candras tārāgaṇavṛto yathā |
17 | tān sa saṃpūjayām āsa kaunteyo vidhivad dvijān
dhaumyaṃ guruṃ puraskṛtya jyeṣṭhaṃ pitaram eva ca |
18 | sumanomodakai ratnair hiraṇyena ca bhūriṇā
gobhir vastraiś ca rājendra vividhaiś ca kim icchakaiḥ |
19 | tataḥ puṇyāhaghoṣo 'bhūd divaṃ stabdhveva bhārata
suhṛdāṃ harṣajananaḥ puṇyaḥ śrutisukhāvahaḥ |
20 | haṃsavan neduṣāṃ rājan dvijānāṃ tatra bhāratī
śuśruve vedaviduṣāṃ puṣkalārthapadākṣarā |
21 | tato dundubhinirghoṣaḥ śaṅkhānāṃ ca manoramaḥ
jayaṃ pravadatāṃ tatra svanaḥ prādurabhūn nṛpa |
22 | niḥśabde ca sthite tatra tato viprajane punaḥ
rājānaṃ brāhmaṇacchadmā cārvāko rākṣaso 'bravīt |
23 | tatra duryodhanasakhā bhikṣurūpeṇa saṃvṛtaḥ
sāṃkhyaḥ śikhī tridaṇḍī ca dhṛṣṭo vigatasādhvasaḥ |
24 | vṛtaḥ sarvais tadā viprair āśīrvādavivakṣubhiḥ
paraṃsahasrai rājendra taponiyamasaṃsthitaiḥ |
25 | sa duṣṭaḥ pāpam āśaṃsan pāṇḍavānāṃ mahātmanām
anāmantryaiva tān viprāṃs tam uvāca mahīpatim |
26 | ime prāhur dvijāḥ sarve samāropya vaco mayi
dhig bhavantaṃ kunṛpatiṃ jñātighātinam astu vai |
27 | kiṃ te rājyena kaunteya kṛtvemaṃ jñātisaṃkṣayam
ghātayitvā gurūṃś caiva mṛtaṃ śreyo na jīvitam |
28 | iti te vai dvijāḥ śrutvā tasya ghorasya rakṣasaḥ
vivyathuś cukruśuś caiva tasya vākyapradharṣitāḥ |
29 | tatas te brāhmaṇāḥ sarve sa ca rājā yudhiṣṭhiraḥ
vrīḍitāḥ paramodvignās tūṣṇīm āsan viśāṃ pate |
30 | yudhiṣṭhira uvāca |
30 | prasīdantu bhavanto me praṇatasyābhiyācataḥ
pratyāpannaṃ vyasaninaṃ na māṃ dhikkartum arhatha |
31 | vaiśaṃpāyana uvāca |
31 | tato rājan brāhmaṇās te sarva eva viśāṃ pate
ūcur naitad vaco 'smākaṃ śrīr astu tava pārthiva |
32 | jajñuś caiva mahātmānas tatas taṃ jñānacakṣuṣā
brāhmaṇā vedavidvāṃsas tapobhir vimalīkṛtāḥ |
33 | brāhmaṇā ūcuḥ |
33 | eṣa duryodhanasakhā cārvāko nāma rākṣasaḥ
parivrājakarūpeṇa hitaṃ tasya cikīrṣati |
34 | na vayaṃ brūma dharmātman vyetu te bhayam īdṛśam
upatiṣṭhatu kalyāṇaṃ bhavantaṃ bhrātṛbhiḥ saha |
35 | vaiśaṃpāyana uvāca |
35 | tatas te brāhmaṇāḥ sarve huṃkāraiḥ krodhamūrchitāḥ
nirbhartsayantaḥ śucayo nijaghnuḥ pāparākṣasam |
36 | sa papāta vinirdagdhas tejasā brahmavādinām
mahendrāśaninirdagdhaḥ pādapo 'ṅkuravān iva |
37 | pūjitāś ca yayur viprā rājānam abhinandya tam
rājā ca harṣam āpede pāṇḍavaḥ sasuhṛjjanaḥ |
38 | vāsudeva uvāca |
38 | brāhmaṇās tāta loke 'sminn arcanīyāḥ sadā mama
ete bhūmicarā devā vāgviṣāḥ suprasādakāḥ |
39 | purā kṛtayuge tāta cārvāko nāma rākṣasaḥ
tapas tepe mahābāho badaryāṃ bahuvatsaram |
40 | chandyamāno vareṇātha brahmaṇā sa punaḥ punaḥ
abhayaṃ sarvabhūtebhyo varayām āsa bhārata |
41 | dvijāvamānād anyatra prādād varam anuttamam
abhayaṃ sarvabhūtebhyas tatas tasmai jagatprabhuḥ |
42 | sa tu labdhavaraḥ pāpo devān amitavikramaḥ
rākṣasas tāpayām āsa tīvrakarmā mahābalaḥ |
43 | tato devāḥ sametyātha brahmāṇam idam abruvan
vadhāya rakṣasas tasya balaviprakṛtās tadā |
44 | tān uvācāvyayo devo vihitaṃ tatra vai mayā
yathāsya bhavitā mṛtyur acireṇaiva bhārata |
45 | rājā duryodhano nāma sakhāsya bhavitā nṛpa
tasya snehāvabaddho 'sau brāhmaṇān avamaṃsyate |
46 | tatrainaṃ ruṣitā viprā viprakārapradharṣitāḥ
dhakṣyanti vāgbalāḥ pāpaṃ tato nāśaṃ gamiṣyati |
47 | sa eṣa nihataḥ śete brahmadaṇḍena rākṣasaḥ
cārvāko nṛpatiśreṣṭha mā śuco bharatarṣabha |
48 | hatās te kṣatradharmeṇa jñātayas tava pārthiva
svargatāś ca mahātmāno vīrāḥ kṣatriyapuṃgavāḥ |
49 | sa tvam ātiṣṭha kalyāṇaṃ mā te bhūd glānir acyuta
śatrūñ jahi prajā rakṣa dvijāṃś ca pratipālaya |