Book 12 Chapter 34 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | yudhiṣṭhirasya tad vākyaṃ śrutvā dvaipāyanas tadā
samīkṣya nipuṇaṃ buddhyā ṛṣiḥ provāca pāṇḍavam |
2 | mā viṣādaṃ kṛthā rājan kṣatradharmam anusmara
svadharmeṇa hatā hy ete kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabha |
3 | kāṅkṣamāṇāḥ śriyaṃ kṛtsnāṃ pṛthivyāṃ ca mahad yaśaḥ
kṛtāntavidhisaṃyuktāḥ kālena nidhanaṃ gatāḥ |
4 | na tvaṃ hantā na bhīmo 'pi nārjuno na yamāv api
kālaḥ paryāyadharmeṇa prāṇān ādatta dehinām |
5 | na yasya mātāpitarau nānugrāhyo 'sti kaś cana
karmasākṣī prajānāṃ yas tena kālena saṃhṛtāḥ |
6 | hetumātram idaṃ tasya kālasya puruṣarṣabha
yad dhanti bhūtair bhūtāni tad asmai rūpam aiśvaram |
7 | karmamūrtyātmakaṃ viddhi sākṣiṇaṃ śubhapāpayoḥ
sukhaduḥkhaguṇodarkaṃ kālaṃ kālaphalapradam |
8 | teṣām api mahābāho karmāṇi paricintaya
vināśahetukāritve yais te kālavaśaṃ gatāḥ |
9 | ātmanaś ca vijānīhi niyamavrataśīlatām
yadā tvam īdṛśaṃ karma vidhinākramya kāritaḥ |
10 | tvaṣṭreva vihitaṃ yantraṃ yathā sthāpayitur vaśe
karmaṇā kālayuktena tathedaṃ bhrāmyate jagat |
11 | puruṣasya hi dṛṣṭvemām utpattim animittataḥ
yadṛcchayā vināśaṃ ca śokaharṣāv anarthakau |
12 | vyalīkaṃ cāpi yat tv atra cittavaitaṃsikaṃ tava
tadartham iṣyate rājan prāyaścittaṃ tad ācara |
13 | idaṃ ca śrūyate pārtha yuddhe devāsure purā
asurā bhrātaro jyeṣṭhā devāś cāpi yavīyasaḥ |
14 | teṣām api śrīnimittaṃ mahān āsīt samucchrayaḥ
yuddhaṃ varṣasahasrāṇi dvātriṃśad abhavat kila |
15 | ekārṇavāṃ mahīṃ kṛtvā rudhireṇa pariplutām
jaghnur daityāṃs tadā devās tridivaṃ caiva lebhire |
16 | tathaiva pṛthivīṃ labdhvā brāhmaṇā vedapāragāḥ
saṃśritā dānavānāṃ vai sāhyārthe darpamohitāḥ |
17 | śālāvṛkā iti khyātās triṣu lokeṣu bhārata
aṣṭāśītisahasrāṇi te cāpi vibudhair hatāḥ |
18 | dharmavyucchittim icchanto ye 'dharmasya pravartakāḥ
hantavyās te durātmāno devair daityā ivolbaṇāḥ |
19 | ekaṃ hatvā yadi kule śiṣṭānāṃ syād anāmayam
kulaṃ hatvātha rāṣṭraṃ vā na tad vṛttopaghātakam |
20 | adharmarūpo dharmo hi kaś cid asti narādhipa
dharmaś cādharmarūpo 'sti tac ca jñeyaṃ vipaścitā |
21 | tasmāt saṃstambhayātmānaṃ śrutavān asi pāṇḍava
devaiḥ pūrvagataṃ mārgam anuyāto 'si bhārata |
22 | na hīdṛśā gamiṣyanti narakaṃ pāṇḍavarṣabha
bhrātṝn āśvāsayaitāṃs tvaṃ suhṛdaś ca paraṃtapa |
23 | yo hi pāpasamārambhe kārye tadbhāvabhāvitaḥ
kurvann api tathaiva syāt kṛtvā ca nirapatrapaḥ |
24 | tasmiṃs tat kaluṣaṃ sarvaṃ samāptam iti śabditam
prāyaścittaṃ na tasyāsti hrāso vā pāpakarmaṇaḥ |
25 | tvaṃ tu śuklābhijātīyaḥ paradoṣeṇa kāritaḥ
anicchamānaḥ karmedaṃ kṛtvā ca paritapyase |
26 | aśvamedho mahāyajñaḥ prāyaścittam udāhṛtam
tam āhara mahārāja vipāpmaivaṃ bhaviṣyasi |
27 | marudbhiḥ saha jitvārīn maghavān pākaśāsanaḥ
ekaikaṃ kratum āhṛtya śatakṛtvaḥ śatakratuḥ |
28 | pūtapāpmā jitasvargo lokān prāpya sukhodayān
marudgaṇavṛtaḥ śakraḥ śuśubhe bhāsayan diśaḥ |
29 | svargaloke mahīyantam apsarobhiḥ śacīpatim
ṛṣayaḥ paryupāsante devāś ca vibudheśvaram |
30 | so 'yaṃ tvam iha saṃkrānto vikrameṇa vasuṃdharām
nirjitāś ca mahīpālā vikrameṇa tvayānagha |
31 | teṣāṃ purāṇi rāṣṭrāṇi gatvā rājan suhṛdvṛtaḥ
bhrātṝn putrāṃś ca pautrāṃś ca sve sve rājye 'bhiṣecaya |
32 | bālān api ca garbhasthān sāntvāni samudācaran
rañjayan prakṛtīḥ sarvāḥ paripāhi vasuṃdharām |
33 | kumāro nāsti yeṣāṃ ca kanyās tatrābhiṣecaya
kāmāśayo hi strīvargaḥ śokam evaṃ prahāsyati |
34 | evam āśvāsanaṃ kṛtvā sarvarāṣṭreṣu bhārata
yajasva vājimedhena yathendro vijayī purā |
35 | aśocyās te mahātmānaḥ kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabha
svakarmabhir gatā nāśaṃ kṛtāntabalamohitāḥ |
36 | avāptaḥ kṣatradharmas te rājyaṃ prāptam akalmaṣam
carasva dharmaṃ kaunteya śreyān yaḥ pretya bhāvikaḥ |