Book 12 Chapter 32 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tūṣṇīṃbhūtaṃ tu rājānaṃ śocamānaṃ yudhiṣṭhiram
tapasvī dharmatattvajñaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt |
2 | prajānāṃ pālanaṃ dharmo rājñāṃ rājīvalocana
dharmaḥ pramāṇaṃ lokasya nityaṃ dharmānuvartanam |
3 | anutiṣṭhasva vai rājan pitṛpaitāmahaṃ padam
brāhmaṇeṣu ca yo dharmaḥ sa nityo vedaniścitaḥ |
4 | tat pramāṇaṃ pramāṇānāṃ śāśvataṃ bharatarṣabha
tasya dharmasya kṛtsnasya kṣatriyaḥ parirakṣitā |
5 | tathā yaḥ pratihanty asya śāsanaṃ viṣaye naraḥ
sa bāhubhyāṃ vinigrāhyo lokayātrāvighātakaḥ |
6 | pramāṇam apramāṇaṃ yaḥ kuryān mohavaśaṃ gataḥ
bhṛtyo vā yadi vā putras tapasvī vāpi kaś cana pāpān sarvair upāyais tān niyacched ghātayeta vā |
7 | ato 'nyathā vartamāno rājā prāpnoti kilbiṣam
dharmaṃ vinaśyamānaṃ hi yo na rakṣet sa dharmahā |
8 | te tvayā dharmahantāro nihatāḥ sapadānugāḥ
svadharme vartamānas tvaṃ kiṃ nu śocasi pāṇḍava rājā hi hanyād dadyāc ca prajā rakṣec ca dharmataḥ |
9 | yudhiṣṭhira uvāca |
9 | na te 'bhiśaṅke vacanaṃ yad bravīṣi tapodhana
aparokṣo hi te dharmaḥ sarvadharmabhṛtāṃ vara |
10 | mayā hy avadhyā bahavo ghātitā rājyakāraṇāt
tāny akāryāṇi me brahman dahanti ca tapanti ca |
11 | vyāsa uvāca |
11 | īśvaro vā bhavet kartā puruṣo vāpi bhārata
haṭho vā vartate loke karmajaṃ vā phalaṃ smṛtam |
12 | īśvareṇa niyuktā hi sādhv asādhu ca pārthiva
kurvanti puruṣāḥ karma phalam īśvaragāmi tat |
13 | yathā hi puruṣaś chindyād vṛkṣaṃ paraśunā vane
chettur eva bhavet pāpaṃ paraśor na kathaṃ cana |
14 | atha vā tad upādānāt prāpnuyuḥ karmaṇaḥ phalam
daṇḍaśastrakṛtaṃ pāpaṃ puruṣe tan na vidyate |
15 | na caitad iṣṭaṃ kaunteya yad anyena phalaṃ kṛtam
prāpnuyād iti tasmāc ca īśvare tan niveśaya |
16 | atha vā puruṣaḥ kartā karmaṇoḥ śubhapāpayoḥ
na paraṃ vidyate tasmād evam anyac chubhaṃ kuru |
17 | na hi kaś cit kva cid rājan diṣṭāt pratinivartate
daṇḍaśastrakṛtaṃ pāpaṃ puruṣe tan na vidyate |
18 | yadi vā manyase rājan haṭhe lokaṃ pratiṣṭhitam
evam apy aśubhaṃ karma na bhūtaṃ na bhaviṣyati |
19 | athābhipattir lokasya kartavyā śubhapāpayoḥ
abhipannatamaṃ loke rājñām udyatadaṇḍanam |
20 | athāpi loke karmāṇi samāvartanta bhārata
śubhāśubhaphalaṃ ceme prāpnuvantīti me matiḥ |
21 | evaṃ satyaṃ śubhādeśaṃ karmaṇas tat phalaṃ dhruvam
tyaja tad rājaśārdūla maivaṃ śoke manaḥ kṛthāḥ |
22 | svadharme vartamānasya sāpavāde 'pi bhārata
evam ātmaparityāgas tava rājan na śobhanaḥ |
23 | vihitānīha kaunteya prāyaścittāni karmiṇām
śarīravāṃs tāni kuryād aśarīraḥ parābhavet |
24 | tad rājañ jīvamānas tvaṃ prāyaścittaṃ cariṣyasi
prāyaścittam akṛtvā tu pretya taptāsi bhārata |