Book 12 Chapter 27 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | abhimanyau hate bāle draupadyās tanayeṣu ca
dhṛṣṭadyumne virāṭe ca drupade ca mahīpatau |
2 | vasuṣeṇe ca dharmajñe dhṛṣṭaketau ca pārthive
tathānyeṣu narendreṣu nānādeśyeṣu saṃyuge |
3 | na vimuñcati māṃ śoko jñātighātinam āturam
rājyakāmukam aty ugraṃ svavaṃśocchedakārakam |
4 | yasyāṅke krīḍamānena mayā vai parivartitam
sa mayā rājyalubdhena gāṅgeyo vinipātitaḥ |
5 | yadā hy enaṃ vighūrṇantam apaśyaṃ pārthasāyakaiḥ
kampamānaṃ yathā vajraiḥ prekṣamāṇaṃ śikhaṇḍinam |
6 | jīrṇaṃ siṃham iva prāṃśuṃ narasiṃhaṃ pitāmaham
kīryamāṇaṃ śarais tīkṣṇair dṛṣṭvā me vyathitaṃ manaḥ |
7 | prāṅmukhaṃ sīdamānaṃ ca rathād apacyutaṃ śaraiḥ
ghūrṇamānaṃ yathā śailaṃ tadā me kaśmalo 'bhavat |
8 | yaḥ sa bāṇadhanuṣpāṇir yodhayām āsa bhārgavam
bahūny ahāni kauravyaḥ kurukṣetre mahāmṛdhe |
9 | sametaṃ pārthivaṃ kṣatraṃ vārāṇasyāṃ nadīsutaḥ
kanyārtham āhvayad vīro rathenaikena saṃyuge |
10 | yena cogrāyudho rājā cakravartī durāsadaḥ
dagdhaḥ śastrapratāpena sa mayā yudhi ghātitaḥ |
11 | svayaṃ mṛtyuṃ rakṣamāṇaḥ pāñcālyaṃ yaḥ śikhaṇḍinam
na bāṇaiḥ pātayām āsa so 'rjunena nipātitaḥ |
12 | yadainaṃ patitaṃ bhūmāv apaśyaṃ rudhirokṣitam
tadaivāviśad aty ugro jvaro me munisattama yena saṃvardhitā bālā yena sma parirakṣitāḥ |
13 | sa mayā rājyalubdhena pāpena gurughātinā
alpakālasya rājyasya kṛte mūḍhena ghātitaḥ |
14 | ācāryaś ca maheṣvāsaḥ sarvapārthivapūjitaḥ
abhigamya raṇe mithyā pāpenoktaḥ sutaṃ prati |
15 | tan me dahati gātrāṇi yan māṃ gurur abhāṣata
satyavākyo hi rājaṃs tvaṃ yadi jīvati me sutaḥ satyaṃ mā marśayan vipro mayi tat paripṛṣṭavān |
16 | kuñjaraṃ cāntaraṃ kṛtvā mithyopacaritaṃ mayā
subhṛśaṃ rājyalubdhena pāpena gurughātinā |
17 | satyakañcukam āsthāya mayokto gurur āhave
aśvatthāmā hata iti kuñjare vinipātite kān nu lokān gamiṣyāmi kṛtvā tat karma dāruṇam |
18 | aghātayaṃ ca yat karṇaṃ samareṣv apalāyinam
jyeṣṭhaṃ bhrātaram aty ugraṃ ko mattaḥ pāpakṛttamaḥ |
19 | abhimanyuṃ ca yad bālaṃ jātaṃ siṃham ivādriṣu
prāveśayam ahaṃ lubdho vāhinīṃ droṇapālitām |
20 | tadāprabhṛti bībhatsuṃ na śaknomi nirīkṣitum
kṛṣṇaṃ ca puṇḍarīkākṣaṃ kilbiṣī bhrūṇahā yathā |
21 | draupadīṃ cāpy aduḥkhārhāṃ pañcaputravinākṛtām
śocāmi pṛthivīṃ hīnāṃ pañcabhiḥ parvatair iva |
22 | so 'ham āgaskaraḥ pāpaḥ pṛthivīnāśakārakaḥ
āsīna evam evedaṃ śoṣayiṣye kalevaram |
23 | prāyopaviṣṭaṃ jānīdhvam adya māṃ gurughātinam
jātiṣv anyāsv api yathā na bhaveyaṃ kulāntakṛt |
24 | na bhokṣye na ca pānīyam upayokṣye kathaṃ cana
śoṣayiṣye priyān prāṇān ihastho 'haṃ tapodhana |
25 | yatheṣṭaṃ gamyatāṃ kāmam anujāne prasādya vaḥ
sarve mām anujānīta tyakṣyāmīdaṃ kalevaram |
26 | vaiśaṃpāyana uvāca |
26 | tam evaṃvādinaṃ pārthaṃ bandhuśokena vihvalam
maivam ity abravīd vyāso nigṛhya munisattamaḥ |
27 | ativelaṃ mahārāja na śokaṃ kartum arhasi
punar uktaṃ pravakṣyāmi diṣṭam etad iti prabho |
28 | saṃyogā viprayogāś ca jātānāṃ prāṇināṃ dhruvam
budbudā iva toyeṣu bhavanti na bhavanti ca |
29 | sarve kṣayāntā nicayāḥ patanāntāḥ samucchrayāḥ
saṃyogā viprayogāntā maraṇāntaṃ hi jīvitam |
30 | sukhaṃ duḥkhāntam ālasyaṃ dākṣyaṃ duḥkhaṃ sukhodayam
bhūtiḥ śrīr hrīr dhṛtiḥ siddhir nādakṣe nivasanty uta |
31 | nālaṃ sukhāya suhṛdo nālaṃ duḥkhāya durhṛdaḥ
na ca prajñālam arthebhyo na sukhebhyo 'py alaṃ dhanam |
32 | yathā sṛṣṭo 'si kaunteya dhātrā karmasu tat kuru
ata eva hi siddhis te neśas tvam ātmanā nṛpa |