Book 12 Chapter 25 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | punar eva maharṣis taṃ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt
ajātaśatruṃ kaunteyam idaṃ vacanam arthavat |
2 | araṇye vasatāṃ tāta bhrātṝṇāṃ te tapasvinām
manorathā mahārāja ye tatrāsan yudhiṣṭhira |
3 | tān ime bharataśreṣṭha prāpnuvantu mahārathāḥ
praśādhi pṛthivīṃ pārtha yayātir iva nāhuṣaḥ |
4 | araṇye duḥkhavasatir anubhūtā tapasvibhiḥ
duḥkhasyānte naravyāghrāḥ sukhaṃ tv anubhavantv ime |
5 | dharmam arthaṃ ca kāmaṃ ca bhrātṛbhiḥ saha bhārata
anubhūya tataḥ paścāt prasthātāsi viśāṃ pate |
6 | atithīnāṃ ca pitṝṇāṃ devatānāṃ ca bhārata
ānṛṇyaṃ gaccha kaunteya tataḥ svargaṃ gamiṣyasi |
7 | sarvamedhāśvamedhābhyāṃ yajasva kurunandana
tataḥ paścān mahārāja gamiṣyasi parāṃ gatim |
8 | bhrātṝṃś ca sarvān kratubhiḥ saṃyojya bahudakṣiṇaiḥ
saṃprāptaḥ kīrtim atulāṃ pāṇḍaveya bhaviṣyasi |
9 | vidma te puruṣavyāghra vacanaṃ kurunandana
śṛṇu mac ca yathā kurvan dharmān na cyavate nṛpaḥ |
10 | ādadānasya ca dhanaṃ nigrahaṃ ca yudhiṣṭhira
samānaṃ dharmakuśalāḥ sthāpayanti nareśvara |
11 | deśakālapratīkṣe yo dasyor darśayate nṛpaḥ
śāstrajāṃ buddhim āsthāya nainasā sa hi yujyate |
12 | ādāya baliṣaḍbhāgaṃ yo rāṣṭraṃ nābhirakṣati
pratigṛhṇāti tat pāpaṃ caturthāṃśena pārthivaḥ |
13 | nibodha ca yathātiṣṭhan dharmān na cyavate nṛpaḥ
nigrahād dharmaśāstrāṇām anurudhyann apetabhīḥ kāmakrodhāv anādṛtya piteva samadarśanaḥ |
14 | daivenopahate rājā karmakāle mahādyute
pramādayati tat karma na tatrāhur atikramam |
15 | tarasā buddhipūrvaṃ vā nigrāhyā eva śatravaḥ
pāpaiḥ saha na saṃdadhyād rāṣṭraṃ paṇyaṃ na kārayet |
16 | śūrāś cāryāś ca satkāryā vidvāṃsaś ca yudhiṣṭhira
gomato dhaninaś caiva paripālyā viśeṣataḥ |
17 | vyavahāreṣu dharmyeṣu niyojyāś ca bahuśrutāḥ
guṇayukte 'pi naikasmin viśvasyāc ca vicakṣaṇaḥ |
18 | arakṣitā durvinīto mānī stabdho 'bhyasūyakaḥ
enasā yujyate rājā durdānta iti cocyate |
19 | ye 'rakṣyamāṇā hīyante daivenopahate nṛpe
taskaraiś cāpi hanyante sarvaṃ tad rājakilbiṣam |
20 | sumantrite sunīte ca vidhivac copapādite
pauruṣe karmaṇi kṛte nāsty adharmo yudhiṣṭhira |
21 | vipadyante samārambhāḥ sidhyanty api ca daivataḥ
kṛte puruṣakāre tu nainaḥ spṛśati pārthivam |
22 | atra te rājaśārdūla vartayiṣye kathām imām
yad vṛttaṃ pūrvarājarṣer hayagrīvasya pārthiva |
23 | śatrūn hatvā hatasyājau śūrasyākliṣṭakarmaṇaḥ
asahāyasya dhīrasya nirjitasya yudhiṣṭhira |
24 | yat karma vai nigrahe śātravāṇāṃ; yogaś cāgryaḥ pālane mānavānām
kṛtvā karma prāpya kīrtiṃ suyuddhe; vājigrīvo modate devaloke |
25 | saṃtyaktātmā samareṣv ātatāyī; śastraiś chinno dasyubhir ardyamānaḥ
aśvagrīvaḥ karmaśīlo mahātmā; saṃsiddhātmā modate devaloke |
26 | dhanur yūpo raśanā jyā śaraḥ sruk; sruvaḥ khaḍgo rudhiraṃ yatra cājyam
ratho vedī kāmago yuddham agniś; cāturhotraṃ caturo vājimukhyāḥ |
27 | hutvā tasmin yajñavahnāv athārīn; pāpān mukto rājasiṃhas tarasvī
prāṇān hutvā cāvabhṛthe raṇe sa; vājigrīvo modate devaloke |
28 | rāṣṭraṃ rakṣan buddhipūrvaṃ nayena; saṃtyaktātmā yajñaśīlo mahātmā
sarvāṃl lokān vyāpya kīrtyā manasvī; vājigrīvo modate devaloke |
29 |
daivīṃ siddhiṃ mānuṣīṃ daṇḍanītiṃ; yoganyāyaiḥ pālayitvā mahīṃ ca
tasmād rājā dharmaśīlo mahātmā; hayagrīvo modate svargaloke |
30 |
vidvāṃs tyāgī śraddadhānaḥ kṛtajñas; tyaktvā lokaṃ mānuṣaṃ karma kṛtvā
medhāvināṃ viduṣāṃ saṃmatānāṃ; tanutyajāṃ lokam ākramya rājā |
31 | samyag vedān prāpya śāstrāṇy adhītya; samyag rāṣṭraṃ pālayitvā mahātmā
cāturvarṇyaṃ sthāpayitvā svadharme; vājigrīvo modate devaloke |
32 | jitvā saṃgrāmān pālayitvā prajāś ca; somaṃ pītvā tarpayitvā dvijāgryān
yuktyā daṇḍaṃ dhārayitvā prajānāṃ; yuddhe kṣīṇo modate devaloke |
33 |
vṛttaṃ yasya ślāghanīyaṃ manuṣyāḥ; santo vidvāṃsaś cārhayanty arhaṇīyāḥ
svargaṃ jitvā vīralokāṃś ca gatvā; siddhiṃ prāptaḥ puṇyakīrtir mahātmā |