Book 12 Chapter 18 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tūṣṇīṃbhūtaṃ tu rājānaṃ punar evārjuno 'bravīt
saṃtaptaḥ śokaduḥkhābhyāṃ rājño vākśalyapīḍitaḥ |
2 | kathayanti purāvṛttam itihāsam imaṃ janāḥ
videharājñaḥ saṃvādaṃ bhāryayā saha bhārata |
3 | utsṛjya rājyaṃ bhaikṣārthaṃ kṛtabuddhiṃ janeśvaram
videharājaṃ mahiṣī duḥkhitā pratyabhāṣata |
4 | dhanāny apatyaṃ mitrāṇi ratnāni vividhāni ca
panthānaṃ pāvanaṃ hitvā janako mauṇḍyam āsthitaḥ |
5 | taṃ dadarśa priyā bhāryā bhaikṣyavṛttim akiṃcanam
dhānāmuṣṭim upāsīnaṃ nirīhaṃ gatamatsaram |
6 | tam uvāca samāgamya bhartāram akutobhayam
kruddhā manasvinī bhāryā vivikte hetumad vacaḥ |
7 | katham utsṛjya rājyaṃ svaṃ dhanadhānyasamācitam
kāpālīṃ vṛttim āsthāya dhānāmuṣṭir vane 'caraḥ |
8 | pratijñā te 'nyathā rājan viceṣṭā cānyathā tava
yad rājyaṃ mahad utsṛjya svalpe tuṣyasi pārthiva |
9 | naitenātithayo rājan devarṣipitaras tathā
śakyam adya tvayā bhartuṃ moghas te 'yaṃ pariśramaḥ |
10 | devatātithibhiś caiva pitṛbhiś caiva pārthiva
sarvair etaiḥ parityaktaḥ parivrajasi niṣkriyaḥ |
11 | yas tvaṃ traividyavṛddhānāṃ brāhmaṇānāṃ sahasraśaḥ
bhartā bhūtvā ca lokasya so 'dyānyair bhṛtim icchasi |
12 | śriyaṃ hitvā pradīptāṃ tvaṃ śvavat saṃprati vīkṣyase
aputrā jananī te 'dya kausalyā cāpatis tvayā |
13 | aśītir dharmakāmās tvāṃ kṣatriyāḥ paryupāsate
tvadāśām abhikāṅkṣantyaḥ kṛpaṇāḥ phalahetukāḥ |
14 | tāś ca tvaṃ viphalāḥ kurvan kāṃl lokān nu gamiṣyasi
rājan saṃśayite mokṣe paratantreṣu dehiṣu |
15 | naiva te 'sti paro loko nāparaḥ pāpakarmaṇaḥ
dharmyān dārān parityajya yas tvam icchasi jīvitum |
16 | srajo gandhān alaṃkārān vāsāṃsi vividhāni ca
kimartham abhisaṃtyajya parivrajasi niṣkriyaḥ |
17 | nipānaṃ sarvabhūtānāṃ bhūtvā tvaṃ pāvanaṃ mahat
āḍhyo vanaspatir bhūtvā so 'dyānyān paryupāsase |
18 | khādanti hastinaṃ nyāse kravyādā bahavo 'py uta
bahavaḥ kṛmayaś caiva kiṃ punas tvām anarthakam |
19 | ya imāṃ kuṇḍikāṃ bhindyāt triviṣṭabdhaṃ ca te haret
vāsaś cāpaharet tasmin kathaṃ te mānasaṃ bhavet |
20 | yas tv ayaṃ sarvam utsṛjya dhānāmuṣṭiparigrahaḥ
yadānena samaṃ sarvaṃ kim idaṃ mama dīyate dhānāmuṣṭir ihārthaś cet pratijñā te vinaśyati |
21 | kā vāhaṃ tava ko me tvaṃ ko 'dya te mayy anugrahaḥ
praśādhi pṛthivīṃ rājan yatra te 'nugraho bhavet prāsādaṃ śayanaṃ yānaṃ vāsāṃsy ābharaṇāni ca |
22 | śriyā nirāśair adhanais tyaktamitrair akiṃcanaiḥ
saukhikaiḥ saṃbhṛtān arthān yaḥ saṃtyajasi kiṃ nu tat |
23 | yo 'tyantaṃ pratigṛhṇīyād yaś ca dadyāt sadaiva hi
tayos tvam antaraṃ viddhi śreyāṃs tābhyāṃ ka ucyate |
24 | sadaiva yācamāneṣu satsu dambhavivarjiṣu
eteṣu dakṣiṇā dattā dāvāgnāv iva durhutam |
25 | jātavedā yathā rājann ādagdhvaivopaśāmyati
sadaiva yācamāno vai tathā śāmyati na dvijaḥ |
26 | satāṃ ca vedā annaṃ ca loke 'smin prakṛtir dhruvā
na ced dātā bhaved dātā kutaḥ syur mokṣakāṅkṣiṇaḥ |
27 | annād gṛhasthā loke 'smin bhikṣavas tata eva ca
annāt prāṇaḥ prabhavati annadaḥ prāṇado bhavet |
28 | gṛhasthebhyo 'bhinirvṛttā gṛhasthān eva saṃśritāḥ
prabhavaṃ ca pratiṣṭhāṃ ca dāntā nindanta āsate |
29 | tyāgān na bhikṣukaṃ vidyān na mauṇḍyān na ca yācanāt
ṛjus tu yo 'rthaṃ tyajati taṃ sukhaṃ viddhi bhikṣukam |
30 | asaktaḥ saktavad gacchan niḥsaṅgo muktabandhanaḥ
samaḥ śatrau ca mitre ca sa vai mukto mahīpate |
31 | parivrajanti dānārthaṃ muṇḍāḥ kāṣāyavāsasaḥ
sitā bahuvidhaiḥ pāśaiḥ saṃcinvanto vṛthāmiṣam |
32 | trayīṃ ca nāma vārtāṃ ca tyaktvā putrāṃs tyajanti ye
triviṣṭabdhaṃ ca vāsaś ca pratigṛhṇanty abuddhayaḥ |
33 | aniṣkaṣāye kāṣāyam īhārtham iti viddhi tat
dharmadhvajānāṃ muṇḍānāṃ vṛttyartham iti me matiḥ |
34 | kāṣāyair ajinaiś cīrair nagnān muṇḍāñ jaṭādharān
bibhrat sādhūn mahārāja jaya lokāñ jitendriyaḥ |
35 | agnyādheyāni gurvarthān kratūn sapaśudakṣiṇān
dadāty aharahaḥ pūrvaṃ ko nu dharmataras tataḥ |
36 | tattvajño janako rājā loke 'sminn iti gīyate
so 'py āsīn mohasaṃpanno mā mohavaśam anvagāḥ |
37 | evaṃ dharmam anukrāntaṃ sadā dānaparair naraiḥ
ānṛśaṃsyaguṇopetaiḥ kāmakrodhavivarjitāḥ |
38 | pālayantaḥ prajāś caiva dānam uttamam āsthitāḥ
iṣṭāṃl lokān avāpsyāmo brahmaṇyāḥ satyavādinaḥ |