Book 12 Chapter 14 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | avyāharati kaunteye dharmarāje yudhiṣṭhire
bhrātṝṇāṃ bruvatāṃ tāṃs tān vividhān vedaniścayān |
2 | mahābhijanasaṃpannā śrīmaty āyatalocanā
abhyabhāṣata rājendraṃ draupadī yoṣitāṃ varā |
3 | āsīnam ṛṣabhaṃ rājñāṃ bhrātṛbhiḥ parivāritam
siṃhaśārdūlasadṛśair vāraṇair iva yūthapam |
4 | abhimānavatī nityaṃ viśeṣeṇa yudhiṣṭhire
lālitā satataṃ rājñā dharmajñā dharmadarśinī |
5 | āmantrya vipulaśroṇī sāmnā paramavalgunā
bhartāram abhisaṃprekṣya tato vacanam abravīt |
6 | ime te bhrātaraḥ pārtha śuṣyanta stokakā iva
vāvāśyamānās tiṣṭhanti na cainān abhinandase |
7 | nandayaitān mahārāja mattān iva mahādvipān
upapannena vākyena satataṃ duḥkhabhāginaḥ |
8 | kathaṃ dvaitavane rājan pūrvam uktvā tathā vacaḥ
bhrātṝn etān sma sahitāñ śītavātātapārditān |
9 | vayaṃ duryodhanaṃ hatvā mṛdhe bhokṣyāma medinīm
saṃpūrṇāṃ sarvakāmānām āhave vijayaiṣiṇaḥ |
10 | virathāṃś ca rathān kṛtvā nihatya ca mahāgajān
saṃstīrya ca rathair bhūmiṃ sasādibhir ariṃdamāḥ |
11 | yajatāṃ vividhair yajñaiḥ samṛddhair āptadakṣiṇaiḥ
vanavāsakṛtaṃ duḥkhaṃ bhaviṣyati sukhāya naḥ |
12 | ity etān evam uktvā tvaṃ svayaṃ dharmabhṛtāṃ vara
katham adya punar vīra vinihaṃsi manāṃsy uta |
13 | na klībo vasudhāṃ bhuṅkte na klībo dhanam aśnute
na klībasya gṛhe putrā matsyāḥ paṅka ivāsate |
14 | nādaṇḍaḥ kṣatriyo bhāti nādaṇḍo bhūtim aśnute
nādaṇḍasya prajā rājñaḥ sukham edhanti bhārata |
15 | mitratā sarvabhūteṣu dānam adhyayanaṃ tapaḥ
brāhmaṇasyaiṣa dharmaḥ syān na rājño rājasattama |
16 | asatāṃ pratiṣedhaś ca satāṃ ca paripālanam
eṣa rājñāṃ paro dharmaḥ samare cāpalāyanam |
17 | yasmin kṣamā ca krodhaś ca dānādāne bhayābhaye
nigrahānugrahau cobhau sa vai dharmavid ucyate |
18 | na śrutena na dānena na sāntvena na cejyayā
tvayeyaṃ pṛthivī labdhā notkocena tathāpy uta |
19 | yat tad balam amitrāṇāṃ tathā vīrasamudyatam
hastyaśvarathasaṃpannaṃ tribhir aṅgair mahattaram |
20 | rakṣitaṃ droṇakarṇābhyām aśvatthāmnā kṛpeṇa ca
tat tvayā nihataṃ vīra tasmād bhuṅkṣva vasuṃdharām |
21 | jambūdvīpo mahārāja nānājanapadāyutaḥ
tvayā puruṣaśārdūla daṇḍena mṛditaḥ prabho |
22 | jambūdvīpena sadṛśaḥ krauñcadvīpo narādhipa
apareṇa mahāmeror daṇḍena mṛditas tvayā |
23 | krauñcadvīpena sadṛśaḥ śākadvīpo narādhipa
pūrveṇa tu mahāmeror daṇḍena mṛditas tvayā |
24 | uttareṇa mahāmeroḥ śākadvīpena saṃmitaḥ
bhadrāśvaḥ puruṣavyāghra daṇḍena mṛditas tvayā |
25 | dvīpāś ca sāntaradvīpā nānājanapadālayāḥ
vigāhya sāgaraṃ vīra daṇḍena mṛditās tvayā |
26 | etāny apratimāni tvaṃ kṛtvā karmāṇi bhārata
na prīyase mahārāja pūjyamāno dvijātibhiḥ |
27 | sa tvaṃ bhrātṝn imān dṛṣṭvā pratinandasva bhārata
ṛṣabhān iva saṃmattān gajendrān ūrjitān iva |
28 | amarapratimāḥ sarve śatrusāhāḥ paraṃtapāḥ
eko 'pi hi sukhāyaiṣāṃ kṣamaḥ syād iti me matiḥ |
29 | kiṃ punaḥ puruṣavyāghrāḥ patayo me nararṣabhāḥ
samastānīndriyāṇīva śarīrasya viceṣṭane |
30 | anṛtaṃ mābravīc chvaśrūḥ sarvajñā sarvadarśinī
yudhiṣṭhiras tvāṃ pāñcāli sukhe dhāsyaty anuttame |
31 | hatvā rājasahasrāṇi bahūny āśuparākramaḥ
tad vyarthaṃ saṃprapaśyāmi mohāt tava janādhipa |
32 | yeṣām unmattako jyeṣṭhaḥ sarve tasyopacāriṇaḥ
tavonmādena rājendra sonmādāḥ sarvapāṇḍavāḥ |
33 | yadi hi syur anunmattā bhrātaras te janādhipa
baddhvā tvāṃ nāstikaiḥ sārdhaṃ praśāseyur vasuṃdharām |
34 | kurute mūḍham evaṃ hi yaḥ śreyo nādhigacchati
dhūpair añjanayogaiś ca nasyakarmabhir eva ca bheṣajaiḥ sa cikitsyaḥ syād ya unmārgeṇa gacchati |
35 | sāhaṃ sarvādhamā loke strīṇāṃ bharatasattama
tathā vinikṛtāmitrair yāham icchāmi jīvitum |
36 | eteṣāṃ yatamānānām utpadyante tu saṃpadaḥ
tvaṃ tu sarvāṃ mahīṃ labdhvā kuruṣe svayam āpadam |
37 | yathāstāṃ saṃmatau rājñāṃ pṛthivyāṃ rājasattamau
māndhātā cāmbarīṣaś ca tathā rājan virājase |
38 | praśādhi pṛthivīṃ devīṃ prajā dharmeṇa pālayan
saparvatavanadvīpāṃ mā rājan vimanā bhava |
39 | yajasva vividhair yajñair juhvann agnīn prayaccha ca
purāṇi bhogān vāsāṃsi dvijātibhyo nṛpottama |