Book 12 Chapter 10 | |
1 | bhīma uvāca |
1 | śrotriyasyeva te rājan mandakasyāvipaścitaḥ
anuvākahatābuddhir naiṣā tattvārthadarśinī |
2 | ālasye kṛtacittasya rājadharmānasūyataḥ
vināśe dhārtarāṣṭrāṇāṃ kiṃ phalaṃ bharatarṣabha |
3 | kṣamānukampā kāruṇyam ānṛśaṃsyaṃ na vidyate
kṣātram ācarato mārgam api bandhos tvadantare |
4 | yadīmāṃ bhavato buddhiṃ vidyāma vayam īdṛśīm
śastraṃ naiva grahīṣyāmo na vadhiṣyāma kaṃ cana |
5 | bhaikṣyam evācariṣyāma śarīrasyā vimokṣaṇāt
na cedaṃ dāruṇaṃ yuddham abhaviṣyan mahīkṣitām |
6 | prāṇasyānnam idaṃ sarvam iti vai kavayo viduḥ
sthāvaraṃ jaṅgamaṃ caiva sarvaṃ prāṇasya bhojanam |
7 | ādadānasya ced rājyaṃ ye ke cit paripanthinaḥ
hantavyās ta iti prājñāḥ kṣatradharmavido viduḥ |
8 | te sadoṣā hatāsmābhī rājyasya paripanthinaḥ
tān hatvā bhuṅkṣva dharmeṇa yudhiṣṭhira mahīm imām |
9 | yathā hi puruṣaḥ khātvā kūpam aprāpya codakam
paṅkadigdho nivarteta karmedaṃ nas tathopamam |
10 | yathāruhya mahāvṛkṣam apahṛtya tato madhu
aprāśya nidhanaṃ gacchet karmedaṃ nas tathopamam |
11 | yathā mahāntam adhvānam āśayā puruṣaḥ patan
sa nirāśo nivarteta karmedaṃ nas tathopamam |
12 | yathā śatrūn ghātayitvā puruṣaḥ kurusattama
ātmānaṃ ghātayet paścāt karmedaṃ nas tathāvidham |
13 | yathānnaṃ kṣudhito labdhvā na bhuñjīta yadṛcchayā
kāmī ca kāminīṃ labdhvā karmedaṃ nas tathāvidham |
14 | vayam evātra garhyā hi ye vayaṃ mandacetasaḥ
tvāṃ rājann anugacchāmo jyeṣṭho 'yam iti bhārata |
15 | vayaṃ hi bāhubalinaḥ kṛtavidyā manasvinaḥ
klībasya vākye tiṣṭhāmo yathaivāśaktayas tathā |
16 | agatīn kāgatīn asmān naṣṭārthān arthasiddhaye
kathaṃ vai nānupaśyeyur janāḥ paśyanti yādṛśam |
17 | āpatkāle hi saṃnyāsaḥ kartavya iti śiṣyate
jarayābhiparītena śatrubhir vyaṃsitena ca |
18 | tasmād iha kṛtaprajñās tyāgaṃ na paricakṣate
dharmavyatikramaṃ cedaṃ manyante sūkṣmadarśinaḥ |
19 | kathaṃ tasmāt samutpannas tanniṣṭhas tad upāśrayaḥ
tad eva nindann āsīta śraddhā vānyatra gṛhyate |
20 | śriyā vihīnair adhanair nāstikaiḥ saṃpravartitam
vedavādasya vijñānaṃ satyābhāsam ivānṛtam |
21 | śakyaṃ tu mauṇḍyam āsthāya bibhratātmānam ātmanā
dharmacchadma samāsthāya āsituṃ na tu jīvitum |
22 | śakyaṃ punar araṇyeṣu sukham ekena jīvitum
abibhratā putrapautrān devarṣīn atithīn pitṝn |
23 | neme mṛgāḥ svargajito na varāhā na pakṣiṇaḥ
athaitena prakāreṇa puṇyam āhur na tāñ janāḥ |
24 | yadi saṃnyāsataḥ siddhiṃ rājan kaś cid avāpnuyāt
parvatāś ca drumāś caiva kṣipraṃ siddhim avāpnuyuḥ |
25 | ete hi nityasaṃnyāsā dṛśyante nirupadravāḥ
aparigrahavantaś ca satataṃ cātmacāriṇaḥ |
26 | atha ced ātmabhāgyeṣu nānyeṣāṃ siddhim aśnute
tasmāt karmaiva kartavyaṃ nāsti siddhir akarmaṇaḥ |
27 | audakāḥ sṛṣṭayaś caiva jantavaḥ siddhim āpnuyuḥ
yeṣām ātmaiva bhartavyo nānyaḥ kaś cana vidyate |
28 | avekṣasva yathā svaiḥ svaiḥ karmabhir vyāpṛtaṃ jagat
tasmāt karmaiva kartavyaṃ nāsti siddhir akarmaṇaḥ |