Book 11 Chapter 26 | |
1 | vāsudeva uvāca |
1 | uttiṣṭhottiṣṭha gāndhāri mā ca śoke manaḥ kṛthāḥ
tavaiva hy aparādhena kuravo nidhanaṃ gatāḥ |
2 | yā tvaṃ putraṃ durātmānam īrṣum atyantamāninam
duryodhanaṃ puraskṛtya duṣkṛtaṃ sādhu manyase |
3 | niṣṭhuraṃ vairaparuṣaṃ vṛddhānāṃ śāsanātigam
katham ātmakṛtaṃ doṣaṃ mayy ādhātum ihecchasi |
4 | mṛtaṃ vā yadi vā naṣṭaṃ yo 'tītam anuśocati
duḥkhena labhate duḥkhaṃ dvāv anarthau prapadyate |
5 | taporthīyaṃ brāhmaṇī dhatta garbhaṃ; gaur voḍhāraṃ dhāvitāraṃ turaṃgī
śūdrā dāsaṃ paśupālaṃ tu vaiśyā; vadhārthīyaṃ tvadvidhā rājaputrī |
6 | vaiśaṃpāyana uvāca |
6 | tac chrutvā vāsudevasya punaruktaṃ vaco 'priyam
tūṣṇīṃ babhūva gāndhārī śokavyākulalocanā |
7 | dhṛtarāṣṭras tu rājarṣir nigṛhyābuddhijaṃ tamaḥ
paryapṛcchata dharmātmā dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram |
8 | jīvatāṃ parimāṇajñaḥ sainyānām asi pāṇḍava
hatānāṃ yadi jānīṣe parimāṇaṃ vadasva me |
9 | yudhiṣṭhira uvāca |
9 | daśāyutānām ayutaṃ sahasrāṇi ca viṃśatiḥ
koṭyaḥ ṣaṣṭiś ca ṣaṭ caiva ye 'smin rājamṛdhe hatāḥ |
10 | alakṣyāṇāṃ tu vīrāṇāṃ sahasrāṇi caturdaśa
daśa cānyāni rājendra śataṃ ṣaṣṭiś ca pañca ca |
11 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
11 | yudhiṣṭhira gatiṃ kāṃ te gatāḥ puruṣasattamāḥ
ācakṣva me mahābāho sarvajño hy asi me mataḥ |
12 | yudhiṣṭhira uvāca |
12 | yair hutāni śarīrāṇi hṛṣṭaiḥ paramasaṃyuge
devarājasamāṃl lokān gatās te satyavikramāḥ |
13 | ye tv ahṛṣṭena manasā martavyam iti bhārata
yudhyamānā hatāḥ saṃkhye te gandharvaiḥ samāgatāḥ |
14 | ye tu saṃgrāmabhūmiṣṭhā yācamānāḥ parāṅmukhāḥ
śastreṇa nidhanaṃ prāptā gatās te guhyakān prati |
15 | pīḍyamānāḥ parair ye tu hīyamānā nirāyudhāḥ
hrīniṣedhā mahātmānaḥ parān abhimukhā raṇe |
16 | chidyamānāḥ śitaiḥ śastraiḥ kṣatradharmaparāyaṇāḥ
gatās te brahmasadanaṃ hatā vīrāḥ suvarcasaḥ |
17 | ye tatra nihatā rājann antar āyodhanaṃ prati
yathā kathaṃ cit te rājan saṃprāptā uttarān kurūn |
18 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
18 | kena jñānabalenaivaṃ putra paśyasi siddhavat
tan me vada mahābāho śrotavyaṃ yadi vai mayā |
19 | yudhiṣṭhira uvāca |
19 | nideśād bhavataḥ pūrvaṃ vane vicaratā mayā
tīrthayātrāprasaṅgena saṃprāpto 'yam anugrahaḥ |
20 | devarṣir lomaśo dṛṣṭas tataḥ prāpto 'smy anusmṛtim
divyaṃ cakṣur api prāptaṃ jñānayogena vai purā |
21 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
21 | ye 'trānāthā janasyāsya sanāthā ye ca bhārata
kaccit teṣāṃ śarīrāṇi dhakṣyanti vidhipūrvakam |
22 | na yeṣāṃ santi kartāro na ca ye 'trāhitāgnayaḥ
vayaṃ ca kasya kuryāmo bahutvāt tāta karmaṇaḥ |
23 | yān suparṇāś ca gṛdhrāś ca vikarṣanti tatas tataḥ
teṣāṃ tu karmaṇā lokā bhaviṣyanti yudhiṣṭhira |
24 | vaiśaṃpāyana uvāca |
24 | evam ukto mahāprājñaḥ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
ādideśa sudharmāṇaṃ dhaumyaṃ sūtaṃ ca saṃjayam |
25 | viduraṃ ca mahābuddhiṃ yuyutsuṃ caiva kauravam
indrasenamukhāṃś caiva bhṛtyān sūtāṃś ca sarvaśaḥ |
26 | bhavantaḥ kārayantv eṣāṃ pretakāryāṇi sarvaśaḥ
yathā cānāthavat kiṃ cic charīraṃ na vinaśyati |
27 | śāsanād dharmarājasya kṣattā sūtaś ca saṃjayaḥ
sudharmā dhaumyasahita indrasenādayas tathā |
28 | candanāgurukāṣṭhāni tathā kālīyakāny uta
ghṛtaṃ tailaṃ ca gandhāṃś ca kṣaumāṇi vasanāni ca |
29 | samāhṛtya mahārhāṇi dārūṇāṃ caiva saṃcayān
rathāṃś ca mṛditāṃs tatra nānāpraharaṇāni ca |
30 | citāḥ kṛtvā prayatnena yathāmukhyān narādhipān
dāhayām āsur avyagrā vidhidṛṣṭena karmaṇā |
31 | duryodhanaṃ ca rājānaṃ bhrātṝṃś cāsya śatādhikān
śalyaṃ śalaṃ ca rājānaṃ bhūriśravasam eva ca |
32 | jayadrathaṃ ca rājānam abhimanyuṃ ca bhārata
dauḥśāsaniṃ lakṣmaṇaṃ ca dhṛṣṭaketuṃ ca pārthivam |
33 | bṛhantaṃ somadattaṃ ca sṛñjayāṃś ca śatādhikān
rājānaṃ kṣemadhanvānaṃ virāṭadrupadau tathā |
34 | śikhaṇḍinaṃ ca pāñcālyaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ ca pārṣatam
yudhāmanyuṃ ca vikrāntam uttamaujasam eva ca |
35 | kausalyaṃ draupadeyāṃś ca śakuniṃ cāpi saubalam
acalaṃ vṛṣakaṃ caiva bhagadattaṃ ca pārthivam |
36 | karṇaṃ vaikartanaṃ caiva sahaputram amarṣaṇam
kekayāṃś ca maheṣvāsāṃs trigartāṃś ca mahārathān |
37 | ghaṭotkacaṃ rākṣasendraṃ bakabhrātaram eva ca
alambusaṃ ca rājānaṃ jalasaṃdhaṃ ca pārthivam |
38 | anyāṃś ca pārthivān rājañ śataśo 'tha sahasraśaḥ
ghṛtadhārāhutair dīptaiḥ pāvakaiḥ samadāhayan |
39 | pitṛmedhāś ca keṣāṃ cid avartanta mahātmanām
sāmabhiś cāpy agāyanta te 'nvaśocyanta cāparaiḥ |
40 | sāmnām ṛcāṃ ca nādena strīṇāṃ ca ruditasvanaiḥ
kaśmalaṃ sarvabhūtānāṃ niśāyāṃ samapadyata |
41 | te vidhūmāḥ pradīptāś ca dīpyamānāś ca pāvakāḥ
nabhasīvānvadṛśyanta grahās tanvabhrasaṃvṛtāḥ |
42 | ye cāpy anāthās tatrāsan nānādeśasamāgatāḥ
tāṃś ca sarvān samānāyya rāśīn kṛtvā sahasraśaḥ |
43 | citvā dārubhir avyagraḥ prabhūtaiḥ snehatāpitaiḥ
dāhayām āsa viduro dharmarājasya śāsanāt |
44 | kārayitvā kriyās teṣāṃ kururājo yudhiṣṭhiraḥ
dhṛtarāṣṭraṃ puraskṛtya gaṅgām abhimukho 'gamat |