Book 11 Chapter 17 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato duryodhanaṃ dṛṣṭvā gāndhārī śokakarśitā
sahasā nyapatad bhūmau chinneva kadalī vane |
2 | sā tu labdhvā punaḥ saṃjñāṃ vikruśya ca punaḥ punaḥ
duryodhanam abhiprekṣya śayānaṃ rudhirokṣitam |
3 | pariṣvajya ca gāndhārī kṛpaṇaṃ paryadevayat
hā hā putreti śokārtā vilalāpākulendriyā |
4 | sugūḍhajatru vipulaṃ hāraniṣkaniṣevitam
vāriṇā netrajenoraḥ siñcantī śokatāpitā samīpasthaṃ hṛṣīkeśam idaṃ vacanam abravīt |
5 | upasthite 'smin saṃgrāme jñātīnāṃ saṃkṣaye vibho
mām ayaṃ prāha vārṣṇeya prāñjalir nṛpasattamaḥ asmiñ jñātisamuddharṣe jayam ambā bravītu me |
6 | ity ukte jānatī sarvam ahaṃ svaṃ vyasanāgamam
abruvaṃ puruṣavyāghra yato dharmas tato jayaḥ |
7 | yathā na yudhyamānas tvaṃ saṃpramuhyasi putraka
dhruvaṃ śastrajitāṃl lokān prāptāsy amaravad vibho |
8 | ity evam abruvaṃ pūrvaṃ nainaṃ śocāmi vai prabho
dhṛtarāṣṭraṃ tu śocāmi kṛpaṇaṃ hatabāndhavam |
9 | amarṣaṇaṃ yudhāṃ śreṣṭhaṃ kṛtāstraṃ yuddhadurmadam
śayānaṃ vīraśayane paśya mādhava me sutam |
10 | yo 'yaṃ mūrdhāvasiktānām agre yāti paraṃtapaḥ
so 'yaṃ pāṃsuṣu śete 'dya paśya kālasya paryayam |
11 | dhruvaṃ duryodhano vīro gatiṃ nasulabhāṃ gataḥ
tathā hy abhimukhaḥ śete śayane vīrasevite |
12 | yaṃ purā paryupāsīnā ramayanti mahīkṣitaḥ
mahītalasthaṃ nihataṃ gṛdhrās taṃ paryupāsate |
13 | yaṃ purā vyajanair agryair upavījanti yoṣitaḥ
tam adya pakṣavyajanair upavījanti pakṣiṇaḥ |
14 | eṣa śete mahābāhur balavān satyavikramaḥ
siṃheneva dvipaḥ saṃkhye bhīmasenena pātitaḥ |
15 | paśya duryodhanaṃ kṛṣṇa śayānaṃ rudhirokṣitam
nihataṃ bhīmasenena gadām udyamya bhārata |
16 | akṣauhiṇīr mahābāhur daśa caikāṃ ca keśava
anayad yaḥ purā saṃkhye so 'nayān nidhanaṃ gataḥ |
17 | eṣa duryodhanaḥ śete maheṣvāso mahārathaḥ
śārdūla iva siṃhena bhīmasenena pātitaḥ |
18 | viduraṃ hy avamanyaiṣa pitaraṃ caiva mandabhāk
bālo vṛddhāvamānena mando mṛtyuvaśaṃ gataḥ |
19 | niḥsapatnā mahī yasya trayodaśa samāḥ sthitā
sa śete nihato bhūmau putro me pṛthivīpatiḥ |
20 | apaśyaṃ kṛṣṇa pṛthivīṃ dhārtarāṣṭrānuśāsanāt
pūrṇāṃ hastigavāśvasya vārṣṇeya na tu tac ciram |
21 | tām evādya mahābāho paśyāmy anyānuśāsanāt
hīnāṃ hastigavāśvena kiṃ nu jīvāmi mādhava |
22 | idaṃ kṛcchrataraṃ paśya putrasyāpi vadhān mama
yad imāḥ paryupāsante hatāñ śūrān raṇe striyaḥ |
23 | prakīrṇakeśāṃ suśroṇīṃ duryodhanabhujāṅkagām
rukmavedīnibhāṃ paśya kṛṣṇa lakṣmaṇamātaram |
24 | nūnam eṣā purā bālā jīvamāne mahābhuje
bhujāv āśritya ramate subhujasya manasvinī |
25 | kathaṃ tu śatadhā nedaṃ hṛdayaṃ mama dīryate
paśyantyā nihataṃ putraṃ putreṇa sahitaṃ raṇe |
26 | putraṃ rudhirasaṃsiktam upajighraty aninditā
duryodhanaṃ tu vāmorūḥ pāṇinā parimārjati |
27 | kiṃ nu śocati bhartāraṃ putraṃ caiṣā manasvinī
tathā hy avasthitā bhāti putraṃ cāpy abhivīkṣya sā |
28 | svaśiraḥ pañcaśākhābhyām abhihatyāyatekṣaṇā
pataty urasi vīrasya kururājasya mādhava |
29 | puṇḍarīkanibhā bhāti puṇḍarīkāntaraprabhā
mukhaṃ vimṛjya putrasya bhartuś caiva tapasvinī |
30 | yadi cāpy āgamāḥ santi yadi vā śrutayas tathā
dhruvaṃ lokān avāpto 'yaṃ nṛpo bāhubalārjitān |