Book 11 Chapter 7 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | aho 'bhihitam ākhyānaṃ bhavatā tattvadarśinā
bhūya eva tu me harṣaḥ śrotuṃ vāgamṛtaṃ tava |
2 | vidura uvāca |
2 | śṛṇu bhūyaḥ pravakṣyāmi mārgasyaitasya vistaram
yac chrutvā vipramucyante saṃsārebhyo vicakṣaṇāḥ |
3 | yathā tu puruṣo rājan dīrgham adhvānam āsthitaḥ
kva cit kva cic chramāt sthātā kurute vāsam eva vā |
4 | evaṃ saṃsāraparyāye garbhavāseṣu bhārata
kurvanti durbudhā vāsaṃ mucyante tatra paṇḍitāḥ |
5 | tasmād adhvānam evaitam āhuḥ śāstravido janāḥ
yat tu saṃsāragahanaṃ vanam āhur manīṣiṇaḥ |
6 | so 'yaṃ lokasamāvarto martyānāṃ bharatarṣabha
carāṇāṃ sthāvarāṇāṃ ca gṛdhyet tatra na paṇḍitaḥ |
7 | śārīrā mānasāś caiva martyānāṃ ye tu vyādhayaḥ
pratyakṣāś ca parokṣāś ca te vyālāḥ kathitā budhaiḥ |
8 | kliśyamānāś ca tair nityaṃ hanyamānāś ca bhārata
svakarmabhir mahāvyālair nodvijanty alpabuddhayaḥ |
9 | athāpi tair vimucyeta vyādhibhiḥ puruṣo nṛpa
āvṛṇoty eva taṃ paścāj jarā rūpavināśinī |
10 | śabdarūparasasparśair gandhaiś ca vividhair api
majjamānaṃ mahāpaṅke nirālambe samantataḥ |
11 | saṃvatsarartavo māsāḥ pakṣāhorātrasaṃdhayaḥ
krameṇāsya pralumpanti rūpam āyus tathaiva ca |
12 | ete kālasya nidhayo naitāñ jānanti durbudhāḥ
atrābhilikhitāny āhuḥ sarvabhūtāni karmaṇā |
13 | rathaṃ śarīraṃ bhūtānāṃ sattvam āhus tu sārathim
indriyāṇi hayān āhuḥ karma buddhiś ca raśmayaḥ |
14 | teṣāṃ hayānāṃ yo vegaṃ dhāvatām anudhāvati
sa tu saṃsāracakre 'smiṃś cakravat parivartate |
15 | yas tān yamayate buddhyā sa yantā na nivartate
yāmyam āhū rathaṃ hy enaṃ muhyante yena durbudhāḥ |
16 | sa caitat prāpnute rājan yat tvaṃ prāpto narādhipa
rājyanāśaṃ suhṛnnāśaṃ sutanāśaṃ ca bhārata |
17 | anutarṣulam evaitad duḥkhaṃ bhavati bhārata
sādhuḥ paramaduḥkhānāṃ duḥkhabhaiṣajyam ācaret |
18 | na vikramo na cāpy artho na mitraṃ na suhṛjjanaḥ
tathonmocayate duḥkhād yathātmā sthirasaṃyamaḥ |
19 | tasmān maitraṃ samāsthāya śīlam āpadya bhārata
damas tyāgo 'pramādaś ca te trayo brahmaṇo hayāḥ |
20 | śīlaraśmisamāyukte sthito yo mānase rathe
tyaktvā mṛtyubhayaṃ rājan brahmalokaṃ sa gacchati |