Book 11 Chapter 5 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | yad idaṃ dharmagahanaṃ buddhyā samanugamyate
etad vistaraśaḥ sarvaṃ buddhimārgaṃ praśaṃsa me |
2 | vidura uvāca |
2 | atra te vartayiṣyāmi namaskṛtvā svayaṃbhuve
yathā saṃsāragahanaṃ vadanti paramarṣayaḥ |
3 | kaś cin mahati saṃsāre vartamāno dvijaḥ kila
vanaṃ durgam anuprāpto mahat kravyādasaṃkulam |
4 | siṃhavyāghragajākārair atighorair mahāśanaiḥ
samantāt saṃparikṣiptaṃ mṛtyor api bhayapradam |
5 | tad asya dṛṣṭvā hṛdayam udvegam agamat param
abhyucchrayaś ca romṇāṃ vai vikriyāś ca paraṃtapa |
6 | sa tad vanaṃ vyanusaran vipradhāvan itas tataḥ
vīkṣamāṇo diśaḥ sarvāḥ śaraṇaṃ kva bhaved iti |
7 | sa teṣāṃ chidram anvicchan pradruto bhayapīḍitaḥ
na ca niryāti vai dūraṃ na ca tair viprayujyate |
8 | athāpaśyad vanaṃ ghoraṃ samantād vāgurāvṛtam
bāhubhyāṃ saṃpariṣvaktaṃ striyā paramaghorayā |
9 | pañcaśīrṣadharair nāgaiḥ śailair iva samunnataiḥ
nabhaḥspṛśair mahāvṛkṣaiḥ parikṣiptaṃ mahāvanam |
10 | vanamadhye ca tatrābhūd udapānaḥ samāvṛtaḥ
vallībhis tṛṇachannābhir gūḍhābhir abhisaṃvṛtaḥ |
11 | papāta sa dvijas tatra nigūḍhe salilāśaye
vilagnaś cābhavat tasmiṃl latāsaṃtānasaṃkaṭe |
12 | panasasya yathā jātaṃ vṛntabaddhaṃ mahāphalam
sa tathā lambate tatra ūrdhvapādo hy adhaḥśirāḥ |
13 | atha tatrāpi cānyo 'sya bhūyo jāta upadravaḥ
kūpavīnāhavelāyām apaśyata mahāgajam |
14 | ṣaḍvaktraṃ kṛṣṇaśabalaṃ dviṣaṭkapadacāriṇam
krameṇa parisarpantaṃ vallīvṛkṣasamāvṛtam |
15 | tasya cāpi praśākhāsu vṛkṣaśākhāvalambinaḥ
nānārūpā madhukarā ghorarūpā bhayāvahāḥ āsate madhu saṃbhṛtya pūrvam eva niketajāḥ |
16 | bhūyo bhūyaḥ samīhante madhūni bharatarṣabha
svādanīyāni bhūtānāṃ na yair bālo 'pi tṛpyate |
17 | teṣāṃ madhūnāṃ bahudhā dhārā prasravate sadā
tāṃ lambamānaḥ sa pumān dhārāṃ pibati sarvadā na cāsya tṛṣṇā viratā pibamānasya saṃkaṭe |
18 | abhīpsati ca tāṃ nityam atṛptaḥ sa punaḥ punaḥ
na cāsya jīvite rājan nirvedaḥ samajāyata |
19 | tatraiva ca manuṣyasya jīvitāśā pratiṣṭhitā
kṛṣṇāḥ śvetāś ca taṃ vṛkṣaṃ kuṭṭayanti sma mūṣakāḥ |
20 | vyālaiś ca vanadurgānte striyā ca paramograyā
kūpādhastāc ca nāgena vīnāhe kuñjareṇa ca |
21 | vṛkṣaprapātāc ca bhayaṃ mūṣakebhyaś ca pañcamam
madhulobhān madhukaraiḥ ṣaṣṭham āhur mahad bhayam |
22 | evaṃ sa vasate tatra kṣiptaḥ saṃsārasāgare
na caiva jīvitāśāyāṃ nirvedam upagacchati |